Wie is de gelukkige?

Wie is bij deze voerbeurt de gelukkige? Boerenzwaluwen maken bij het voeren van jongen hun eigen keuze, al doen de jongen er alles aan om daar met hun gedrag invloed op uit te oefenen. Of het mannetje en het vrouwtje hierbij nog iets op elkaar afstemmen, is voor een mens niet te volgen. De zitplek van een jong, lijkt niet altijd beslissend. Soms ziet een jonge vogel desondanks vaak de ouders aan zijn/haar bekje voorbij vliegen. Zoals vandaag bij één van de jongen die een paar dagen geleden uitvlogen. Vanmorgen en aan het begin van de middag vertoefden ze ergens buiten, later op de middag lieten ze zich weer binnen verzorgen.

In vliegende vaart

Boerenzwaluwen hebben ook vreselijke haast vaak bij het voeren. Vooral als de jongen al iets groter zijn geworden. In vliegende vaart krijgen jongen een insect in hun bekje gepropt. Bij in één bewegng keren hun drukke ouders om en gaan op jacht naar een volgend heerlijk hapje. De jongen beduusd bijna achterlatend. Voor hen is het ook een goede leerschool, want ze moeten direct toehappen, net als ze later zelf vliegen achter hun prooi aan.

Zwaluw blijft omzien

Zo blijft een boerenzwaluw (mannetje, te zien aan lange staartpennen) nog even omzien naar een eergisteren uitgevlogen jong.

Stevig in gesprek

Af en toe heerst er op delle van Stokkink even een grote drukte onder de boerenzwaluwen. Soms gaat dit gepaard met enige strijd, zitten of vliegen ze elkaar in de weg of hebben juist een oogje op iets of iemand anders. Met een heftig gesprek tussen een vrouwtje en een mannetje wordt zo'n tafereel nogal eens afgesloten. Net als bij mensen is niet altijd direct duidelijk wat de aanleiding was en eindigt het gedoe even snel als het is ontvlamd.

Ontsnapt uit bekje

Een enkele keer gaat er iets mis met het voeren van jonge boerenzwaluwen. Zo zag ik vanmiddag een insect ontsnappen uit het bekje van een net gevoerd jong.

Samen in top boom

Jonge boerenzwaluwen rusten af en toe graag even samen in een boom met een goed uitzicht. In voorgaande jaren bij Stokkink op dode takken van een wilg bij een schuur. Maar die takken sneuvelden in een storm. De top van een kersenboom vormt kennelijk een goed alternatief, zag ik vanmorgen. Tussen de bladeren door kunnen de vogels ook nog voldoende zien. Zelf zag ik achteraf op mijn computer iets opmerkelijks op de foto's. Tussen boerenzwaluwen streken ook huiszwaluwen, die elders opgroeiden, neer op een tak. Op Stokkink zag ik dit nog niet eerder.

Vijftal vliegt uit

Het vijftal jonge boerenzwaluwen van het tiende paar dit jaar op Stokkink is inderdaad vanmorgen vroeg uitgevlogen. Hun eens door een winterkoninkje gekraakt nest in een voormalig kalverstalletje achter een paardenstal was ineens leeg. Omringd door het ouderpaar zaten drie jongen op de rand van een plank. Gevoerd werden ze nog volop en dat zal nog wel even doorgaan. Spoedig zie ik ze vast ook buiten vliegen.

Vijfling groeit goed

Deze vijfling boerenzwaluwen op Stokkink groeit goed. Binnenkort vliegen de jongen uit. Hun nest bevindt zich op een donker plekje in een voormalig kalverstalletje. Een winterkoninkje kraakte het in een vorig seizoen. Vrij laat dit jaar bouwde het tiende paar zwaluwen op Stokkink het nest weer om. Lang was het mannetje alleen. Voor enige onrust zorgde hij soms onder de al gevormde paartjes. Op zes juni dook alsnog een partner op. Daarna ging het snel. Het nest werd hersteld. Eieren werden gelegd. Op 4 juli kropen de jongen uit het ei.

Tweede broedsel

Nog een beetje kaal zijn deze jongen van een tweede broedsel van boerenzwaluwen in een nest aan de balk boven de nienduur van Stokkink.

Met dank aan Staring

Ook boerenzwaluwen herinneren me op Sint-Jaopik (25 juli) aan het oogstlied van A.C.W. Staring, waar ik de derde regel vrij van heb aangepast voor deze gelegenheid.

Nieuw leven ontluikt

Ik schilder, met foto’s, graag portretten van boerenzwaluwen. Vaak poseren volwassen vogels zo voor mij. Ook net uitgevlogen jongen lenen zich hiervoor. Maar wat schuilt er ook een (ontluikende) schoonheid in een jonge vogel, die een paar weken geleden uitvloog. Van het verleden heeft dit onderzoekende schepsel geen weet. In een poging tot een gedicht schreef ik in 2008 over boerderij Stokkink: "Bomen bewerkt tot balken. Op dood/ hout rust na eeuwen deze boerderij." Enkele regels verder wees ik op de ijzeren haken aan de balken, waaraan eens geslachte koeien hingen: "Onwetend bouwen naast de hangplek/ zwaluwen hun nest. Leren hun jongen zweven." Vanmorgen nam deze jonge zwaluw hier even plaats. Brengt zij/hij in een volgend voorjaar nabij deze plek zelf nieuw leven voort?

Geen rustdag vandaag

Met hongerige jongen in het nest zit er voor deze boerenzwaluwen op zondag 24 juli 2022 geen rustdag in. Rechts het mannetje, met de langste staartpennen, links het vrouwtje met een vliegje voor één van de ver opengesperde bekjes. De zouders vliegen af en aan met insecten.

Perfect in transport

Over perfect transport hoef je een boerenzwaluw niets te leren. In één vlucht worden insecten aangevoerd en poep afgevoerd. Wie klaagt over poep van deze zomergasten, heeft onvoldoende respect voor hoeveel moeite ze doen om vervuiling van hun nest tegen te gaan, dat ze er zelfs de uitwerpselen van van jongen voor in hun bekje nemen.

Stevige hap in keeltjes

Geen hapje, maar een zeer stevige hap proppen boerenzwaluwen in de keeltjes van hun nog maar acht dagen oude jongen. Dat lukt soms ook niet in één keer. Het is een wonder dat het deze tere schepseltjes lukt zulke forse insecten te verteren.

Nog dralen boven delle

Jonge boerenzwaluwen dralen nog even samen op draadjes tussen de balken op de delle. Een aantal vloog al buiten, waar verkwikkende regen de afgelopen nacht verfrissend werk heeft gedaan. Maar rond half acht zijn de meeste vogels weer teruggekeerd en heerst er weer even rust op de draadjes. De dag is nog lang. Tijdens de zeer warme dagen deze week vertoefden de jonge vogels ook vaak op de koele delle, om tegen de avond weer op jacht te gaan naar insecten en hun gezamenlijke dans uit te voeren aan de blauwe hemel.

Dag na grote hitte

Het leven van de boerenzwaluwen gaat verder na een dag van grote hitte, waarop jongen hapten naar frisse lucht. Jongen houden honger, sperren hun bekjes ver open voor voer. Onder twee nesten aan de oude balken van Stokkink liggen verse gebroken eierschalen en boven het dorre grasland scheren zwaluwen op jacht naar insecten. Gelselaar, 20 juli 2022.

Jacht op ontsnapte

Een boerenzwaluw op Stokkink raakte op deze zeer warme julidag een gevangen vlieg weer kwijt en probeerde die met acrobatische toeren weer terug te pakken. Of het lukte, weet ik niet. Op dat bevissende moment verdwenen de zomergast en de vlieg weer uit beeld. Ik zag ook pas op mijn computer wat er mis ging op de insectenjacht.

Geduldig wachten

Zo geduldig als het vrouwtje van de boerenzwaluw broedt, zo geduldig moet dan het mannetje wachten (een enkele keer bij kleuren die doen denken aan de vlag van Oekraïne). Op een vaste plek vaak, in de nabijheid van hun nest. Soms op een tweede nest, dat tijdelijk wordt benut als zitplek. Moet het vrouwtje even van het nest, dan bewaakt een mannetje vaak wat onhandig bewegend op de rand van het nest de eieren. Af en toe moet een mannetje met een bekje vol modder ook wachten bij herstel van een nest, als het vrouwtje nog niet klaar is met haar timmer- en metselwerk.

Jong op volle breedte

Een nog jonge boerenzwaluw - te zien aan de korte staartpennen - strekt op een zomerse zondag de vleugels tot het verste punt. Jong en op volle breedte. Het roept bij mij direct prachtige regels — hoewel die nog meer uitdrukken — in herinnering van de dichter Ad den Besten, die zij opgenomen in het Liedboek (3 couplet van Lied 680), onder de titel 'Kom, heilige Geest, Gij vogel Gods': Er is geen licht dan waar Gij zijt, uw vleugels breidt, uw vleugels strekt, geen leven, dan waar Gij het wekt, in een gemis dat naar U schreit.

Diep in nestkommetje

Woensdag kropen jongen van het elfde paar boerenzwaluwen uit hun ei, vanmorgen zag ik vanaf een ladder tegen de achterkant van de boerderij voor het eerst een bekje boven de nestrand uitsteken toen het ouderpaar druk bezig was met de verzorging van zijn kroost. Ze zitten nog diep verscholen onderin in het nestkommetje. Vanaf de begane grond is er niets van te zien. Het vrouwtje houdt de jongen ook overdag vaak nog even warm, door voorzichtig op het nest te gaan zitten. Het mannetje en het vrouwtje voeren de jongen niet alleen met insecten, maar zijn ook zeer druk met het verwijderen van poep uit het nest. Vaak slikken ze die in. Als de jonge iets groter worden vliegen de ouders er ook mee weg. Net als met de eierschalen, die ik ook deze keer weer nabij het gazon buiten aantrof.

Dicht bij elkaar

Pas uitgevlogen jongen van de boerenzwaluwen zitten graag 's nachts en in de vroege morgen nog dicht bij elkaar op een draadje. Zoeken warmte bij elkaar, zoals eerder in het krappe nest. Even later gaan ze met de andere boerenzwaluwen op jacht naar insecten. Ouderparen die nog niet uitgevlogen jongen moeten voeren beginnen daar al mee als de zon nog maar even schijnt.

Zomer in Gelselaar

Volop zomer met een boerenzwaluw boven Stokkink in Gelselaar.

Zonnebad als medicijn

Ondanks mijn grote interesse voor boerenzwaluwen en veel waarnemingen sta ik ook nog altijd voor allerlei raadsels. Ik ben ook geen bioloog, slechts een vogelliefhebber. Al langer houdt me de vraag bezig waarom deze vogels op zeer warme dagen op hete dakpannen gaan zitten. Soms om even uit te rusten, maar het lijkt erop dat er ook wel eens meer achter zit. Natuurkenner, journalist en dichter Sander Grootendorst bracht me gisteren op een idee. Op zijn site ‘Natuurvertaler’ (https://sandergrootendorst.com/) publiceerde hij een interessant stukje. Hij stelde vast op een zeer warme dag dat vogels de zon opzoeken en zo veel mogelijk hun verenkleed eraan blootstellen. Parasieten laten zich door hitte verjagen, schrijft hij. “Een zonnebad als medicijn”, merkte hij fijntjes op. Van huis- en boerenzwaluwen is bekend dat ze veel last hebben van parasieten. Uren zijn volwassen vogels op de delle van Stokkink vaak bezig zich er van te ontdoen. Voor een tweede broedsel zoeken ze waarschijnlijk mede om die reden ook een ander nest. Toen ik vandaag zwaluwen zag zonnebaden op de pannen, één vogel lag er zelfs languit op, moest ik hier direct weer aan denken.