Tot ziens, hopen we

Waarschijnlijk hebben voor de laatste keer dit jaar hebben de afgelopen nacht boerenzwaluwen overnacht in boerderij Stokkink. Vanavond bleven alle nesten en hangplekken leeg. De eerste vogel arriveerde op 1 april. Minder dan een half jaar hebben we van hun zang en hun jongen kunnen genieten. Nu is het voorlopig weer stil in het achterhuis. Want koeien worden hier al lang niet meer gehouden. Desondanks hebben de negen paartjes (waarvan er acht met succes jongen groot brachten) hier voldoende voedsel kunnen vinden.

Nog niet vertrokken

Afgelopen nacht vertoefden nog enkele boerenzwaluwen in ons achterhuis, waaronder dit paar. (foto van 25 augustus). Is dat laat in het seizoen. Vertrokken ze anderen jaren eerder? Dat weet je alleen als je dit goed bijhoudt. Naast de datum van aankomst hield ik via dit blog ook bij wanneer ze weer vertrokken naar Afrika. Wat bepalend is voor hun vertrek – temperatuur, gebrek aan voedsel of iets anders – weet ik niet. Maar 11 september zou niet laat zijn. In 2011 zag ik er nog één in onze boerderij op 25 september, in 2012 vertrok de laatste vogel op 21 september en in 2013 op 27 september. Meestal betrof het wat late jongen. Jaren geleden kleumden er begin oktober nog een paar op de ‘delle’. Dit jaar aarzelen alleen enkele oudere vogels met hun afscheid.

Van boek tot column

Via mijn boek ‘Dorp zonder zwaluwengewelf’ (zie http://willemsluiter.blogspot.com/) zijn dagboeknotities van Hendrik Willem Heuvel vandaag beland in een column van een zeer geleerde Nederlander, Willem. J. Ouweneel, die drie keer is gepromoveerd. Zie column https://cip.nl/cip+/75311-wat-hebben-boerenzwaluwen-met-de-vervangingstheologie-te-maken/Hk9QCQteBX99Ok5JQB1NchcXEQ, waarin hij vrij citeerde. Heuvel noteerde meer dan een eeuw geleden in een zinnetje met een paar heldere afkortingen: “Geen zwaluwnest a. e. afgescheiden kerk - zei e. Groninger boer - Dus ook geen huis Gods (Ps 84).” Het werk van Heuvel, die een groot liefhebber van zwaluwen was en vooral bekend is van zijn klassieker ‘Oud-Achterhoeksch Boerenleven’ (een groep onder leiding van Ouweneel werkt momenteel aan een heruitgave met uitvoerige toelichting), inspireerde mij tot het schrijven van mijn boek als vervolg op één van zijn verhalen. De boerenzwaluwen in onze boerderij dralen overigens nog met hun vertrek. De afgelopen nacht telde ik er in en rond de nesten aan de eeuwenoude balken in onze boerderij nog dertien. Zie de foto’s hierbij.

Rouw om vrouwtje

Stil verdriet. De opperzanger onder de boerenzwaluwen zwijgt. Zit op een tropisch warme dag een poos alleen in onze boerderij, waar net vanmorgen de laatste jonge zwaluw uitvloog. In het oudste nest aan de eeuwenoude balken van boerderij Stokkink zit roerloos het vrouwtje. Dood. Op de plek waar haar eerste jongen dit jaar werden uitgebroed. Zelfs haar tweede broedsel is al groot genoeg om voor zichzelf voldoende insecten te vangen. Een vogel is voor mij niet gelijk aan een mens. En er sneuvelen op de trektocht van en naar Afrika zoveel soortgenoten, dat de dood van één van deze tijdelijke ‘huisgenoten’ en ook die van twee jongen die deze zomer uit het nest vielen of er uitgegooid werden (na problemen rond het ouderpaar) geen reden is om dramatisch over te doen. Maar het beeld van verdriet (Facebook hoeft niet louter een pretwereld te tonen) raakt mij en overschrijdt grenzen. Het toont rouw, haast zoals mensen, van vele landen en eeuwen, die ook verwerken.

Laatste uitgevlogen

26 augustus. Het laatste jong van de boerenzwaluwen in boerderij Stokkink is uitgevlogen. Eindelijk. Gisteren waagden de andere twee jongen uit dit nest zich hier al aan. En de ouders hebben er alles aan gedaan hun tweede broedsel niet alleen goed te voeren, maar ook de laatste dagen veelvuldig te verleiden tot uitvliegen. Eén van de drie jongen durfde of kon dit nog niet snel. Acht paren hebben dit jaar twee keer jongen grootgebracht tussen de eeuwenoude balken in het achterhuis van Stokkink, boven de ‘delle’. Het negende paar nestelde boven een lamp in de koestal en vertrok na het mislukken van het eerste broedsel.

Voer op dak en in nest

Op het dak en nog in een veilig nest werden vandaag jongen van boerenzwaluwen gevoerd op Stokkink in Gelselaar. Van nog twee nesten dit jaar zijn de jongen nog net niet groot genoeg om al uit te vliegen. Andere jongen zijn zich buiten de boerderij al flink aan te oefenen voor de grote tocht over een paar weken naar warm Afrika. Net uitgevlogen jongen werden vandaag nog gevoerd op het dak van de boerderij en van 'olde schöppe' en een schuur hierbij.

Thuis in de ochtend

Jonge en oude boerenzwaluwen zitten nu in de ochtend nog een poos gezellig samen tussen de eeuwenoude balken in boerderij Stokkink in Gelselaar. Op draden en nabij of op een nest.

Net uitgevlogen

Net voor twaalf uur vloog weer een eerste jonge boerenzwaluw uit één van de nesten in boerderij Stokkink in Gelselaar. De hele ochtend zat ik er al op te wachten. In vijf andere nesten verblijven ook nog jongen. Begin september moeten ze al zo groot en sterk zijn dat ze de lange tocht naar Afrika aan kunnen.

Jacht boven stoppels

Op hun jacht naar insekten voor hun jongen scheerden de boerenzwaluwen bij boerderij Stokkink de afgelopen dagen vaak boven het stoppelland op een Gelselaarse es. In één nest zitten jongen te popelen om uit te vliegen. Het ouderpaar, dat de afgelopen in een hoog tempo aan- en afvloog om hun jongen te voeren, prikkelde hen hiertoe ook door even rust in het nest waar hun eerste broedsel enkele weken geleden opgroeide.

Druk met voeren

Druk met voeren

De ouderparen van de boerenzwaluwen in boerderij Stokkink zijn nu de dagen al weer iets korter worden enorm druk met het voeren van hun jongen. Ze vliegen af en aan. In één vloeiende beweging worden bekjes volgepropt met een heerlijk hapje en weg zijn pa en ma al weer om boven akkers en weides en tussen bomen van de Achterhoek insecten te vangen. Want over een paar weken maken ze zich al weer op voor de lange trektocht naar Afrika.

's Nachts nog thuis

Nog steeds vertoeft een flink aantal boerenzwaluwen al vroeg 's avonds op een draadje tussen de eeuwenoude balken in het achterhuis van de boerderij Stokkink in Gelselaar. De eerste jonge boerenzwaluwen van dit jaar zijn snel nadat ze hun nest verlieten ook vertrokken uit het veilige achterhuis. Van enkele nesten daarna overnachten de jongen echter nog graag hier.

Mooi 'moddergevecht'

Boerenzwaluwen lijken vanmorgen een ‘moddergevecht’ met mij aan te gaan, waarvoor ik deze gevederde vrienden zelf de ‘munitie’ heb verschaft. Terwijl ik op de deel van de boerderij jaargangen van oude krant doorneem op zoek naar interessante stukken, bijvoorbeeld over de teruggang in de natuur, beginnen zij aan een eeuwenoude balk met de bouw van een nieuw nest. Hun jongen zijn net uitgevlogen. Bij hun ‘metselwerk’ besmeurden ze –  maar ik beleef hierbij dolle pret – ook mijn kranten. Zelfs viel er modder op mijn hoofd, terwijl de vele zwaluwen in het achterhuis van boerderij Stokkink vrijwel nooit onze kleding hebben bevuild. Misschien vonden ze de oude kranten onder hun werk in uitvoering wel vertrouwd. Onder de nesten vangen we hiermee immers ook de poep van hun jongen op. Maar hoe komen de boerenzwaluwen bij deze grote droogte nog aan modder? Dat is eigen ‘schuld’. Elk voorjaar vernieuw ik hun modderslootje en elke ochtend sjouw ik er naartoe met twee emmers vol water. Dat werkt! heb ik nu aan den lijve ervaren.

Welkom vanaf hek

Vijf kleine kleutertjes op een hek verwelkomden vanmorgen in Gelselaar Peter Nieuwenhuis en cameraman Albert Bakker, die hier boerenzwaluwen in en rond de oude boerderij Stokkink filmden. Voor de documentaire over de Heerlijkheid Borculo. Als welkomstcadeau van deze zwaluwenboerderij, waar dit jaar negen paartjes nestelen tegen de eeuwenoude balken in het achterhuis, ontving Peter een lucifersdoosje vol eierschalen waar de jongen een paar weken geleden uit zijn gekropen. Inmiddels zijn van vijf nesten de jongen uitgevlogen.

Avonddans jongen

Jonge boerenzwaluwen voerden vanavond weer een lange avonddans op. Hoog boven de 'olde schöppe' (schuur) en ruim honderd jaar oude kastanjeboom bij boerderij Stokkink Gelselaar. Sierlijk en speels scheerden de vlieggenieën in wording bijna een uur langs de blauwe hemel, terwijl de ondergaande zon hun buikveren liet oplichten.

Gedicht Aad Eerland

De zwaluwen in boerderij Stokkink hebben Aad Eerland opnieuw geïnspireerd tot het schrijven van een gedicht.

Voor iedereen hapje

Alle jongen worden gevoed. Om beurten krijgt iedereen een heerlijk hapje van de ouders, die aan- en afvliegen bij het overvolle nest. Nog even en ook dit vijftal vliegt uit, als tweede nest dit jaar.

Negen paartjes dit jaar

Negen paartjes boerenzwaluwen telt boerderij Stokkink dit jaar. Dat komt in de buurt van recordjaar 2011, jaar van de boerenzwaluw ook. Toen telde ik elf paartjes in ons achterhuis. Bijna te druk. De vogels en hun jongen zaten elkaar wel eens in de weg. Enerzijds zijn we blij met zoveel zomergasten. Anderzijds heeft dit aantal misschien ook te maken met een gebrek aan geschikte ruimtes elders. Hoeveel bewoners van het platteland zijn nog bereid en in staat ze ook toe te laten? Je moet er ook wat voor over hebben. De deel komt inderdaad vol te liggen met poep, al mag een natuurliefhebber daar niet wakker van liggen. Te veel boerderijen zijn ook al omgebouwd tot woonboerderij. Hoeveel paartjes ergens nestelen is vaak ook niet duidelijk. Aan de donkere zijde van de eeuwenoude balken blijven nesten en bewoners vaak onzichtbaar.

Soms duiken vogels op in een de oude koestal, zoals het laatste paar van dit jaar, dat nestelt boven een oude stallamp. Het mannetje heeft een hangplek op een draad waar eens de staarten van de koeien aan bevestigd waren met een touw (om te voorkomen dat ze in de stront kwamen te liggen). Dat één nest werd gekraakt dit voorjaar door een winterkoninkje heeft de boerenzwaluw kennelijk niet gedeerd. Het modderslootje dat we elk voorjaar weer vernieuwen bij Stokkink maakt het onze geliefde zomergasten kennelijk ook aantrekkelijk voor een verblijf. Nu maar hopen dat veel jongen groot en sterk worden. Dit pinksterweekend kropen in een nest weer jongen uit het ei.

Op jacht boven gerst

Zomergast boven de nog groene zomergerst, op jacht naar insecten voor jonge boerenzwaluwen in boerderij Stokkink.

Eerste jong vliegt uit

Het eerste jong van de boerenzwaluwen in boerderij Stokkink is vanmorgen (5 juni) even uit het nest gevlogen. De andere jongen uit dit nest volgden nog niet. Het ouderpaar zit hier echter al enkele dagen met smart op te wachten en is ook wat traag geworden met voeren, omdat het een tikkeltje voorbarig aan dezelfde balk al een nest heeft gerestaureerd voor een tweede broedsel. Zo voortvarend waren volgens mijn waarnemingen nog niet eerder boerenzwaluwen in ons achterhuis aan het werk.

Gefopt met jongen

Ik ben gefopt. De eerste jonge boerenzwaluwen van dit jaar in boerderij Stokkink kropen niet op 28 mei uit het nest, maar al ruim een week eerder. Weliswaar nam ik toen een eierschaal waar onder een nest. Maar dat leek meer op een ei van een nog niet volgroeid jong. De rest van de eierschalen heeft het ouderpaar kennelijk naar buiten gevlogen, zoals ze ook in het begin de poep van hun jongen verwijderen uit het nest. Maar ondertussen kijken de eerste jongen dus al ver over de rand van hun nest aan de eeuwenoude balken.

Eerste jongen uit ei

De eerste jongen van de boerenzwaluwen in boerderij Stokkink zijn vanmorgen uit het ei gekropen, in het oudste nest aan de eeuwenoude balken. Dit is niet vroeg, maar wel op dezelfde datum (28 mei) als vorig jaar. Een plaatsgenoot had anderhalve week geleden al flinke jongen. In 2014 begroetten we in ons achterhuis ook op 19 mei al de eerste jongen. Dat is mogelijk als een eerste paar snel is gevormd en zich nestelt. Opmerkelijk is in dit verband dat in 2014 de eerste vogel pas op 8 april arriveerde en dit jaar al op 1 april. Vanmorgen lagen tot onze vreugde weer eierschalen op de oude lemen vloer. Voor een foto verzamelde ik ze in een vensterbank.

Drie paartjes al

Drie paartjes nu met boerenzwaluwen in het achterhuis van boerderij Stokkink en drie mannetjes, die nog geen vrouwtje hebben om samen een nest mee te bouwen of te restaureren. Samen dus nu, op 23 april, negen vogels.

Drie boerenzwaluwen

Op zondag 7 april zijn drie boerenzwaluwen te zien in het achterhuis van boerderij Stokkink. Drie eenlingen, mannetjes waarschijnlijk. De eerste zwaluw van dit jaar vertoonde zich al snel met een partner, maar tot paarvorming kwam het niet.

Tweede al binnen

Eén boerenzwaluw (gisteren gearriveerd; zie bericht hieronder) maakt nog geen zomer. Vanmorgen, op dinsdag 2 april, vloog de tweede al het achterhuis in van boerderij Stokkink. Zeer snel dus een eerste paar dit jaar.

Eerste zwaluw

Geen grap. De eerste boerenzwaluw is dit jaar in zwaluwenboerderij Stokkink in Gelselaar gearriveerd op 1 april. Deze maandagavond zag ik even na acht uur een zwaluw bij een vervallen nest, aan de donkere achterzijde van een eeuwenoude balk in het achterhuis. Niet voor het eerste op deze bijzondere datum. Ook in 1993, in 2008 en in 2009 nam ik de eerste vogel waar op 1 april (in het verleden vreesde ik wel eens dat ik in de maling werd genomen als mijn echtgenote mij bij thuiskomst verwelkomde met de mededeling: Ze bunt'r wier!). En het is ook niet laat in het seizoen. Een buurman nam er vorige week al twee waar. Vorig jaar arriveerde de eerste bij ons op 3 april (net als drie jaar geleden). Twee jaar geleden keerde de eerste boerenzwaluw een dag eerder terug, op 31 maart. In 2015 zagen we de eerste van deze zomergasten op 9 april en in 2014 op 8 april. Zeven jaar jaar geleden glipte de eerste al binnen op 23 maart. En zes jaar geleden vloog de eerste van deze trekvogels op 12 april het achterhuis van deze boerderij binnen om er weer te gaan nestelen. De laatste twintig jaren waren ze enkele malen aanzienlijk later: in 2005 op 19 april en in 2002 pas op 23 april. Het is het nog geen zomer, maar een mooi voorjaar is het zo al wel.