Wereldwijde expositie

Mijn wereldwijde foto-expositie van boerenzwaluwen op Stokkink in 2022 is de derde expositie in deze vorm, via internet. In 2011 koos ik voor zo’n digitale tentoonstelling ter gelegenheid van het jaar van de boerenzwaluw. Vanwege het thema ‘zwaluw’ vorig jaar bij het Poëziefestival Gelselaar besloot ik dit na tien jaar te herhalen. Het vertaalproject De Hirundine (van de zwaluw) van het Poëziefestival Gelselaar, dat uitmondt in een uniek boek, maakt het aantrekkelijk dit nog een keer te doen. Het was echter wel een grote klus. Ik heb de afgelopen jaren via vele foto’s deze geliefde zomergasten nog veel beter bestudeerd en nieuwe waarnemingen gedaan. Uit duizenden foto’s selecteerde ik de afgelopen weken meer dan 240 opnames en monteerde die in een filmpje van tien minuten, zonder geluid. Ter toelichting zijn naast de thematische hoofdstuktitels slechts een paar worden toegevoegd. Deze expositie is er bovenal voor het kijkgenot.

Wereldwijde expositie

 

Bij het Poëziefestival Gelselaar op zaterdag 12 november presenteer ik opnieuw een wereldwijde foto-expositie van boerenzwaluwen op Stokkink. De derde inmiddels. Een selectie uit duizenden foto’s van dit jaar. In deze terugblik viel me op hoe vaak deze geliefde zomergasten dit jaar afdaalden op de lemen delle in onze oude boerderij. Al fotograferend ontdekte ik al een nieuwe bouwmethode. Sommige zwaluwen verzamelden eerst op de delle sprietjes gras en hooi en duwden die daarna in de modder van het slootje dat ik voor hen aanlegde. Bij afwezigheid van katten in het achterhuis kon dit zonder gevaar. Alleen omdat dat dit culturele erfgoed niet is omgebouwd tot woonboerderij kunnen de zwaluwen er nog hun nest bouwen voor hun jongen. Vee wordt er niet meer gehouden, al is er nog wel een koestal. Zwaluwen brengen er nog elk jaar leven terug. Oud-boerenleven, voor hoe lang nog? Deze en vele andere foto’s zijn al vooraf te zien via de livestream van het Poëziefestival, die vanaf kwart voor twee ’s middags via de site www.stichtingportfolio.nl is te volgen. Hans Keuper treedt er op. En er vindt een voorpresentatie plaats van het unieke boek bij het vertaalproject De Hirundine, Van de zwaluw.

Weer nacht op het nest

 

In schemerachtig licht op de delle van Stokkink zie ik vanmorgen even  na acht uur opnieuw enkele boerenzwaluwen. Twee paartjes op de rand van een nest en een eenling op een draadje. Toen het donker werd gisteravond moeten ze naar binnen zijn gevlogen. Rond zeven uur waren ze er nog niet. Het onthult een verhaal over de vogeltrek, over hoe deze zwaluwen zich in de omgeving verzamelen en nog contact hebben gehouden met hun partner van deze zomer. Is het nog te vroeg voor terugkeer naar Afrika, zijn hier nog voldoende insecten te vangen, of voelen de vogels na de lange warme en droge zomer overvallen door kou en regen? Complete antwoorden hierop zijn niet te geven. Een vermoeden ontwikkelt zich wel.

Ouders even terug

Tot onze grote verrassing zijn vijf oudere boerenzwaluwen na tien dagen voor even teruggekeerd in boerderij Stokkink. Mijn recent gehouden lezing in Veldhoek over deze zomergasten moet ik aanpassen. De regen en de kou gisteren, zondag 18 september 2022, lokten de vogels voor overnachting terug naar de droge en warmere delle, die door mijn echtgenote Arrie al voor een deel was schoongemaakt, ontdaan van hun poep. Gelukkig hebben we nog net niet het glas teruggebracht in het raam van de nienduur, waar zij door kunnen vliegen. De zich tegen de kou met zijn veren werende zwaluw met één gebroken staartpen herkende ik vanmorgen snel. Direct hierna vloog deze vogel van een draadje terug in het nest waarin hij zijn tweede broedsel groot hielp brengen en waarin hij zich vanmorgen diep verschool om warm te blijven. Twee vogels zaten op een balkje, één op een draadje voor de staarten van de koeien in de voormalige koestal en één op een nest boven een contactdoos voor elektriciteitskabels.

Laatste is vertrokken

De laatste boerenzwaluw op Stokkink van dit jaar lijkt te zijn vertrokken, voor de grote reis naar Afrika. Gistermorgen maakte ik rond half acht nog deze foto van dit vorige week uitgevlogen jong, dat in zijn eentje de afgelopen nachten nog doorbracht op een draadje (voor koeienstaarten) in de voormalige stal, niet ver van het verlaten nest. Bij weinig licht lukte het me nog één keer een beeld van de vogel vast te leggen. Vijf maanden hebben we deze vogels een veilig onderdak kunnen verschaffen. Op 10 april arriveerde dit jaar de eerste.

Vogel van verlangen

Boerenzwaluwen die deze zomer verbleven op Stikkink en kennelijk de nacht nu elders doorbrengen vlogen vanmorgen toch weer even boven deze boerderij. Meestal zie je ze dan vooral van de onderkant. maar deze kleine vlieggenieën zijn zo goed in zwenken en zwieren, dat ik ook wel eens de bovenzijde van hun vleugels zie. Zoals bij deze jonge zwaluw. Ik zal ze de komende maanden missen. Zo blijven ze de vogels van vooral verlangen, naar een nieuw voorjaar. 

Nog niet vertrokken

Niet alle boerenzwaluwen die op Stokkink verbleven deze zomer zijn al vertrokken. Tijdens hun zondagavonddans langs de blauwe lucht brachten enkele vogels me rond zeven een groet van boven. Eén herkende ik direct aan een gebroken staartpen. Op de foto's zag ik dat zich ook jongen onder dit acrobatische gezelschap bevonden.

Nog één jonge vogel

 Vanmorgen vertoefde rond acht uur nog één jonge boerenzwaluw in boerderij Stokkink, op een draadje on de voormalige koestal, nabij het nest boven een oude stallamp waar deze vogel een paar dagen geleden uitvloog. 

Nog twee zwaluwen

 Twee volwassen boerenzwaluwen brachten nog de afgelopen nacht door in boerderij Stokkink, Hun pas eergisteren uitgevlogen jongen vertoefden al elders, wellicht op een plek waar ook soortgenoten zich verzamelen voor de grote trektocht naar Afrika (waar, zou ik graag weten). Ik neem aan en hoop dat hun drie jongen in elk geval nog leven, al vormde een valk de laatste weken een grote bedreiging rond onze boerderij. Het kostte me enige moeite het nog aanwezige paar op de foto te krijgen. Van flitsen houd ik niet, maar gisteravond en vanmorgen kon ik ze niet anders dan bij dit kunstlicht in het vizier krijgen. Toen  het een beetje licht werd rond zeven uur in de oude koestal, waar ze op een draadje boven de 'gruppe' zaten, begonnen zich al te rekken en te strekken. Even later waren ze al gevlogen.

Het is stil op de delle

Het is vanmorgen (2 september 2022) stil op de delle. De drie gisteren uitgevlogen jongen zijn met hun ouders al vroeg vertrokken uit boerderij Stokkink. Het zijn jongen van een tweede broedsel, die net als het eerste broedsel van dit paar opgroeiden in een nest boven een oude stallamp. Hieronder ligt een duurzaam gebruikte krant (Trouw, misschien wel de best krant van Nederland) bezaaid met poep en daartussen is ook nog een eierschaal te zien. Opmerkelijker is nog de zwaluwpoep in de oude 'gruppe' van de stal, keurig gedeponeerd op de plek waar deze voor is vervaardigd. Een dat is dan weer te danken aan een draadje hierboven, waaraan met een touw en een leertje eens staarten van koeien bevestigd waren om te voorkomen dat die in hun eigen mest belandden. De draadjes waren deze zomer vaak de zitplekken van het paar zwaluwen en hun jongen van het eerste en tweede broedsel. Na negen uur keek ik buiten de boerderij nog even of ik ergens de jongen zag vliegen of zitten met voer aanvliegende ouders. Toen ik na een poos nog wel een valk zag rondvliegen, wist ik waarom ze elders hun vliegoefeningen deze morgen doen. De zeer brutale valk plukte deze zomer vanuit de oude kastanje achter onze boerderij jongen uit de lucht en deed dat zelfs een keer van het onderste deel van de nienduur, in het onderschoer. Ik hoop maar de de gisteren uitgevlogen jongen dit lot is bespaard. 

Laatste jongen vliegen

Een beetje feest weer op Stokkink met de boerenzwaluwen. De laatste jongen (één van hen nog met een pluisje donshaar op het kopje), die opgroeiden in een nest boven een oude stallamp, vlogen deze 1e september van 2022 uit. Ze gingen onder andere zitten op een buizen voor de melkmachine van weleer, draadjes waaraan staarten van koeien werden opgehangen (om te voorkomen dat ze in hun eigen mest belanden in de 'gruppe') en voor een stalraam uit de jaren vijftig. Het verleden (her)leeft hier in deze eeuwenoude Achterhoekse boerderij. Hoe lang nog? 

Hoe lang nog?

 

Hoe lang nog kan ik op een heldere zomeravond boerenzwaluwen, met hun fraai gevorkte staartpennen, langs de blauwe hemel zien scheren? Hoe lang duurt het nog voordat de laatste jongen, die vertoeven in een meestal donker nest boven een oude stallamp, uitvliegen? Ik verwacht: deze week. En dan is er bij zomers weer nog even tijd voor vliegoefeningen voor de grote tocht naar Afrika in het najaar. Als ze niet vroegtijdig worden gepakt door een immer loerende valk, die ook onlangs uitgevlogen jongen tot tot in het onderschoer bij de nienduur aanviel.

Viertal vliegt uit

 

Opnieuw zijn vanmorgen in boerderij Stokkink vier jonge boerenzwaluwen uitgevlogen. Jongen van een tweede broedsel, die opgegroeid zijn in een nest, dat weliswaar is gebouwd op een contactdoos voor de elektriciteit, maar dat overdag meestal in het donker is gehuld. Daglicht komt er amper bij. Ze vlogen ook naar andere plekken, die zijn omgeven door elektriciteitskabels en werden daar nauwlettend gadegeslagen door hun ouders, die deze plekken ook vaak benutten als hun vaste zitplek.

Op donkere plekken

Op twee donkere plekken in het achterhuis van Stokkink vertoeven nog jonge boerenzwaluwen, beide tweede broedsels van dit jaar. Dit betekent dat dit jaar, waarin de laatste zwaluwen laat arriveerden en uiteindelijk elf paartjes een nest met jongen groot brachten, maar vijf paartjes aan een  tweede broedsel toekwamen. Het is ook al stil op de delle. De meeste vogels zijn vrijwel permanent buiten, of maken zich elders op voor de grote trektocht naar Afrika. Voorop de delle zijn overdag de vier jongen in een nest boven een contactdoos en elektriciteitskabels amper te zien. Ze zijn al bijna volgroeid. De jongen boven een oude lamp in de voormalige koestal komen waarschijnlijk niet voor september aan vliegen toe. 

Portretten van jongen

Ik geniet ook altijd van de portretten van jonge boerenzwaluwen. Niet alleen van net uitgevlogen jongen, maar ook van wat ik vaak ‘jongvolwassenen’ (juvenielen) noem, met hun donkeren kleuren.

Schilderen met foto's

 

Ik schilder graag met foto’s. Voor één keer samen met boerenzwaluwen. Bij het vastleggen van beelden van boerenzwaluwen op de delle van Stokkink zag ik gistermorgen opnieuw even bijzonder licht, dat me inspireerde: zonlicht dat via een oud raam aan de achterzijde van deze boerderij een fraai patroon vormde in het achterhuis. Al vaker maakte ik een foto van de zo verlichte lemen vloer, die hier nog ligt. Nu bescheen de zon de houten kast, die eens de al afgebroken ‘watermotor’ (voor de eigen waterleiding) beschermde. Net als onlangs bij een laagstaande zon op een oude kastanjeboom zou ik hier ook mijn silhouet op kunnen projecteren, bedacht ik. Met uiteraard de contouren van het fototoestel zichtbaar voor mijn ogen. Toen ik even later terugkeerde bij een nest met uitvliegende jongen vielen de zonnestralen via het antieke raam op de lemen vloer. De duurzaam gebruikte kranten, ernaast geplaveid, lagen bezaaid met poep van de zwaluwen, die vaak genieten van een zitplek op draadjes, waar jongen overdag ook nog wel eens op terugkeren voor rust en enige verkoeling in deze zeer warme zomer. Zo schilderde ik samen met mijn geliefde vogels dit (zelf)portret. Wie omgaat met pek (of poep?)…., zegt een spreekwoord. Wie oog heeft voor al wat leeft, weet dat het vooral een teken is van hoe goed de vogels het hier hebben en hoeveel van deze zomergasten hier nog verblijven. Poëzie (zie volgende zin) van de delle èn kunst, zo zie ik mijn zelfportret. Het woord poëzie gebruik in hier in de zin van warme sfeer, gelijk de grote Achterhoekse schrijver H.W. Heuvel, die zeer poëtisch was ingesteld, vaak deed. “Een schrijver is een dichter”, heet mijn hoofdstuk over hem in het boek ‘Oolde, mijn Oolde’, onder welke titel zijn klassieker ‘Oud-Achterhoeksch Boerenleven’ twee jaar geleden met uitvoerige toelichtingen opnieuw werd uitgegeven.

In de maag met vlieg

 

Het voeren van jonge boerenzwaluwen voltrok zich vandaag weer eens in zo'n vliegende vaart, dat één van de jongen er even flink mee in de maag kwam te zitten, maar uiteindelijk lukte het toch de vlieg door te slikken, om die alsnog te verteren. 

Eén jong durft nog niet

Een uren durend schouwspel voerde vandaag een vijfling boerenzwaluwen op met uitvliegen. Een compleet succes werd de voorstelling vanaf even na zeven uur niet. Eerst zat ook nog een ander jong bij hun nest. Eén van de vijf jongen durfde ondanks allerlei aanmoedigen vandaag niet, terwijl gisteren de eerste van het vijftal direct al naar buiten vloog. Niets hielp. De ouders kwamen een paar keer bij het bange vogeltje zitten in het nest (met een averechts effect soms van andere jongen, die op nabijgelegen draadjes vertoefden en weer terugvlogen) en bleven de ganse dag insecten voeren. Eén van de uitgevlogen jongen keerde wel vijf keer even terug in het nest. Later op de middag keerden meer jongen tijdelijk terug. Bij het vogeltje dat niet durfde, waren af en toe trillingen op de vleugeltjes te zien en een zware ademhaling en na een paar keer gevoerd te zijn, moest het telkens poepen. Net als het jong dat hem/haar af en toe vergezelde was hij/zij ook druk met parasieten verwijderen tussen de veren en jeuk bestrijden en deed hij/zij ook van tijd tot tijd kleine vliegoefeningen en strekte de vleugeltjes, waarvoor nu alle ruimte was. Samen sliepen ze vanwege de inspanningen (en zenuwen?) enkele keren een poosje. Maar van uitvliegen kwam het vandaag niet.