Stal langzaam leeg

Ook de jonge boerenzwaluwen die vertoefden op een oude lamp in de voormalige koestal van Stokkink vlogen gisteren uit. Ze rustten even uit op een draadje waaraan staarten van de koeien met een touwtje waren verbonden en op een leiding van de melkmachine. Hun ouders zochten ze daar veelvuldig op om ze te voeren.

Dicht tegen elkaar aan

Ook na het verlaten van het veilige nest zit dit tweetal op de 'delle' van Stokkink bijna de ganse dag zo dicht mogelijk tegen elkaar aan.

Foppen met zevenling

De boerenzwaluwen op Stokkink in Gelselaar lijken ons vandaag te willen foppen met een zevenling, waar hier het record op zes jongen in één nest ligt. Maar het blijken jongen te zijn van verschilllende ouderparen, die zich hebben verzameld in één van de zeer fraaie nesten aan een eeuwenoude balk in deze boerderij. Gisteren twijfelde ik al toen ik werd verrast met een vijfling in dit nest, waarin ik tot dan slechts vier jonge vogels zag. Vanmorgen waren het er zes en wist ik zeker dat ze afkomstig waren van verschillende nesten. Vanmiddag was het gezelschap hongerige jongen in het nest uitgebreid tot zezen. Ze werden goed gevoerd, waarschijnlijk door wezerzijdse ouders, die ook elders nog jongen voorzagen van rond de boerderij gevangen insecten.

Verrassingen aan slot

De boerenzwaluwen op Stokkink hebben me gisteren toch nog op allerlei manieren verrast. Mede wellicht doordat ik ze door vanwege andere verplichtingen in de loop van de week ze iets minder goed permanent kon volgen en door hun grote aantal (twaalf paartjes dit jaar). Verrassend was het ineens uitvliegen van jongen van drie nesten van het tweede broedsel en dat in één nest ineens vijf jongen bleken te zitten in plaats van het gebruikelijke aantal van vier. Een zesling hebben we dit jaar ook niet gehad. In het eerste broedsel komt dat een enkele keer voor. Het uitvliegen onttrekt zich wel eens aan het oog door de donkere plekken (soms aan achterkant van een oude balk) van de nesten. Een verschillende keren schat ik het moment verkeerd in. Soms wacht ik er dagen op, maar gisteren niet. Een nest voorop de deel was al leeg voordat ik het wist en het leek erop dat ze tijdelijk, voor een beter zicht op buiten, huisden bij een naast boven de nienduur. Bij een ander nest was amper sprake van uitvliegen. Hier hebben de jongen geluk dat hun nest zit op een dikke lat voor elektriciteitskabel, waar ze overheen kunnen lopen.

Hongerige jongen

De hongerige jongen van het tweede broedsel van de boerenzwaluwen op Stokkink worden zeer goed gevoerd. Maar de dagen worden in de loop van de zomer korter. En het is ook al kouder. Over een paar weken moeten ze vertrekken. Zouden ze dan al goed kunnen vliegen en sterk genoeg zijn?

Poëzie van zwaluw

Het lijkt wel of deze vogel een muurgedicht schrijft voor de poëziewedstrijden met als thema ‘zwaluw’ (zie voor informatie https://appeldag.blogspot.com/). Boerenzwaluwen in boerderij Stokkink kiezen soms opmerkelijke plekken om even te zitten of te hangen. Zo fladderde deze week jonge zwaluw tegen de binnenkant van de muur van het onderschoer bij de grote nienduur.

Bezorgde ouders

Al vaker zag ik hoe boerenzwaluwen hun jongen proberen te lokken met voer. Meestal om ze zo te dwingen/stimuleren uit te vliegen. Gisteren probeerde één van de ouders een te vroeg uit het nest gevallen of gekropen vogel te lokken vanwege gevaar. Het jong zat bij de Bentheimer schampsteen, naast de grote nienduur van de boerderij. Het gefladder van de bezorgde ouder hielp niet, want het jonge vogeltje dat eergisteren al op de grond vertoefde, kan nog niet vliegen. Driftig hebben de ouders het echter gevoerd. Wie weet lukt het de komende dagen alsnog met de vele andere zomergasten op Stokkink het luchtruim te kiezen. Maar hadden we een kat gehad dan was deze jonge zwaluw al lang opgevreten.

Aan de grond geraakt

Ook een te vroeg uitgevlogen en aan de grond geraakt jong van de boerenzwaluwen op Stokkink wordt bij de grote nienduur gevoerd. Zouden we nog katten houden dan had dit vogeltje, dat gisteren het nest verliet, dit avontuur niet overleefd.

Tijdens de vlucht

Met het blote oog zag ik al vaak hoog aan de hemel boerenzwaluwen die elkaar ontmoetten en even contact hadden. Wat er precies gebeurde, kon ik nooit goed waarnemen. Gisteren lukte het me dat moment op grote afstand in een serie snel achter elkaar gemaakte foto’s van deze ranke en kleine vogel vast te leggen. Zo zag ik hoe een net uitgevlogen jong boven de ‘olde schöppe’ van boerderij Stokkink werd gevoerd tijdens de vlucht. Vier opnames laat ik hierbij zien. Weer iets van de wonderen om ons heen vast kunnen leggen. In het jaar waarin de zwaluw wordt bezongen tijdens het poëziefestijn in Gelselaar. Zie voor informatie blog Apppeldag.

Direct hoge vlucht

Net uitgevlogen jonge boerenzwaluwen van boerderij Stokkink scheren met hun ouders, die hen goed volgen, al zeer hoog langs de blauwe hemel.

Even vast voor raam

Bleef vroeger een jonge zwaluw tegen het glas van een raam op de ‘delle’ fladderen dan raakte ik zelf bijna in even grote paniek en probeerde ik deze zo snel mogelijk te verlossen door het te vangen en iets verderop weer los te laten. Later ontdekte ik dat het handig was bij een hoog raampje in de achtergevel van de boerderij met de bezem aan de buitenkant te bewegen. Meestal vloog een jonge zwaluw dan vanzelf weer in de goede richting, naar buiten. Bij een laag raam kun je aan de buitenkant er voor gaan staan, met hetzelfde goede effect. En minder stress. Het jong vandaag voor een oud stalraam zag mij (en mijn fototoestel) al snel en vloog weg.

Dol op bloemenveldje

Een dit jaar speciaal aangelegd en ingezaaid bloemenveldje in het gazon bewijst direct goede diensten aan de vele boerenzwaluwen op Stokkink. Wat hen precies trekt, is niet duidelijk. Aan de rand in het zand vinden ze het aantrekkelijk, zag ik ook al toen er nog geen bloemen bloeiden. Ook op het dak van de ‘olde schöppe’ vertoefde gisteren een grote schare.

Druk met voeren

De jongen van de boerenzwaluwen op Stokkink worden druk gevoerd. Ook de vrijwel aan het oog onttrokken jonge vogels boven een oude stallamp.

Op jacht in de mist

Ook in de ochtendmist scheren de boerenzwaluwen boven het stoppelland, op zoek naar voer voor hun hongerige jongen, die over enkele weken al sterk genoeg moeten zijn voor de grote trektocht naar Afrika.

Verschillen opvoeding

Aan mijn waarnemingen rond boerenzwaluwen in en bij boerderij Stokkink kan ik een zeer bijzondere toevoegen (goed gezien via een grote serie snel achter elkaar gemaakte foto’s), uit de sfeer van hun opvoeding. Jongen die net zijn uitgevlogen vertoeven veelal nog geruime tijd, soms wel dagen nabij hun veilige nest, waar ze druk worden gevoerd, Zo niet gisteren. Ik verloor het jonge viertal rap uit het oog. Een poos later zag ik ze op het dak van de boerderij. Maar daar werden ze niet gevoerd door aan– en afvliegende ouders. Kennelijk om hen te dwingen zelf de lucht in te gaan stopten de ouders gevangen insecten niet in wijd opengesperde bekjes, maar vlogen ze er mee weg, voordat ze licht intimiderend zich er mee opdrongen aan duidelijke bange en terugwijkende jongen. Een poosje later besloten de - vast ook op hun eerste vliegdag vermoeide - jongen maar weer het luchtruim te kiezen en wie weet hun eerste insect te verschalken. Net als mensen zijn ook zwaluwen zeer verschillend in hun gedrag.

Rond het lege nest

Goed kijken is belangrijk bij niet alleen bij fotografie, maar ook bij waarnemen van het gedrag van vogels. Zo zag ik opnieuw met eigen ogen het ritueel rond het net lege nest van boerenzwaluwen. Vanmorgen zaten vier jongen van een tweede broedsel nog geruime tijd dicht naast elkaar op de rand van hun nest (zie foto in bericht hieronder), even later zag ik er nog maar één meer en die vertrok een poos later na voer en aanmoedigingen van de ouders ook. Daarna staarde het ouderpaar enige tijd in het lege nest. Een één van hen inspecteerde nog van alles rond en in het nest. De jongen kon ik ondertussen nergens terugvinden, niet binnen (meestal zitten ze dichtbij op een latje of draadje) en niet buiten. Later zag ik er weer een paar terug op het dak van de boerderij. Op een dakpan kwam één van de jongen nog enorm aan het stuntelen toen zij/hij werd gevoerd. Een jonge vogel moet nog veel leren, ook na het uitvliegen.

Koor hiervoor op delle

Op uitvliegen staande jongen leken vanmorgen in koor te zingen voor het poëziefestijn in Gelselaar.

Prachtig schouwspel

Het voeren van de jonge boerenzwaluwen van verschillende grootte op de 'delle' van Stokkink blijft een schitterend schouwspel.

Jongen dralen nog

Jonge boerenzwaluwen hebben deze (zondag)ochtend nog geen haast de 'delle' van Stokkink te verlaten en kennelijk ook nog geen honger. Meer dan veertig zitten er rond half negen op de draadjes tussen de eeuwenoude balken, terwijl oudere vogels al een paar uur op jacht zijn naar insecten om te voeren aan hun nog niet uitgevlogen jongen.

Voeren mooi tafereel

Van de boerenzwaluwen op de ‘delle’ van Stokkink kan ik bijna elke dag wel bijzondere foto’s maken. Vaak doe ik dat ook. Een prachtig tafereel is elk keer weer het voeren van de jongen. Vanmorgen keek ik zo geruime tijd naar de jongen van het tweede broedsel in twee nesten, die bijna toe zijn aan uitvliegen. Op de rand van het nest oefenden ze zich al.

Nog acht nesten vol

In acht nesten van de boerenzwaluwen op Stokkink zitten nu nog jongen. In de vroege ochtend zijn er nog een paar uit hun ei gekropen. Van een paar nesten is het tweede broedsel al uitgevlogen. Twaalf paartjes, evenaring record van vorig jaar, mochten we deze zomer verwelkomen in onze boerderij. Enkele nesten bevinden zich op een zo donkere plek in het achterhuis, dat de jonge vogels vaak amper zijn te zien. Eén paar koos voor het tweede broedsel een andere oude lamp in de al lang niet meer voor vee gebruikte koestal, waar ze alleen boij flitslicht zijn waar te nemen.

Langs de avondhemel

Al die kleine stipjes zijn boerenzwaluwen, die even voordat de zon ondergaat nog in een grote groep langs de hemel scheren.

Antwoord van vogels

Liekspier. Boerenzwaluwen gaven me vanmorgen een antwoord. Gisteren kreeg ik er een vraag over op de ‘delle’ van Stokkink. Met Jaap de Boer stond ik onder het grote zoldergat, dat we ‘slop’ noemen. Alsof de vogels ons gesprek hoorden, kwamen enkelen er vanmorgen bijeen voor hun overleg, waaronder een jonge vogel, die zich niet mengde in het gekeuvel. Maar wat is precies het ‘liekspier’ en waar komt die naam vandaan? Dan raadpleeg ik graag het veertig jaar oude boek ‘Twents in woord en gebruik’ van G.J.H. Dijkhuis. Hierin staat dat het gaat om dat deel van de zolderbalk, dat ligt naast het zoldergat. In de zeer waardevolle heruitgave van meester Heuvels klassieker Oud-Achterhoeksch Boerenleven, onder de titel ‘Oolde, mijn Oolde’, is toegelicht dat ‘liekspier’ betekent: lijkbalk. Verder is in een noot nog opgemerkt: “Boven de lijkbalk lagen de planken die gebruikt werden voor de doodkist. Het gebruik van het plaatsen van het lijk onder de lijkspier gaat terug op het heidense geloof dat de geest van de dode via het ‘slop’ naar buiten zou kunnen.”

Verrassende plekken

Jonge boerenzwaluwen verrassen vaak met een plekje waar ze even gaan zitten, of soms zelfs letterlijk ‘hangen’. Voor het poëziefestijn in Gelselaar met als thema ‘zwaluw’ zie: https://appeldag.blogspot.com/.

Zo slaapt een zwaluw

Zo slaapt dus een boerenzwaluw. Deze jonge vogel had er net voor de middag vandaag even behoefte aan, kon enige tijd met moeite wakker blijven. Ook bij broedende vogels zie je soms even gesloten ogen. En als de zwaluwen moeilijke bewegingen maken om zich te ontdoen van altijd lastige parasieten.

Bijzonder tafereel

Van de boerenzwaluwen op en rond de ‘delle’ van Stokkink kan ik elke dag wel één (vaak meer) bijzondere foto maken. Zoals van dit tweede broedsel aan een oude balk, met twee volwassen vogels en een jong dat honger heeft.

Slaat verveling toe?

Soms lijkt een lichte verveling heel even de boerenzwaluwen op Stokkink parten te spelen. Dit deed zich begin deze week voor, terwijl de meesten jongen in de ochtend al buiten vlogen en enkele ouderparen druk waren met hun tweede broedsel, maakten andere vogels opmerkelijke bewegingen langs de oude ‘hiele’ (zolder achter planken aan weerszijden van de ‘delle’). Jonge en oude vogels, inmiddels soms amper te onderscheiden. Honger hadden ze blijkbaar zelf niet en hongerige bekjes hoefden ze ook niet te vullen. Eén van de vogels was druk met kruimeltjes uit een oud nest, maar leek niet uit op inspectie van het bouwwerk. Zou deze zwaluw al oefenen voor een volgend jaar? denk ik dan.

Ochtendtaferelen

In de ochtenduren zitten draadjes tussen de oude balken boven de delle op Stokkink nog vaak vol met jonge boerenzwaluwen, die er de nacht doorbrengen. Als de zon schijnt vertrekken ze al vroeg, regent het dan blijven ze soms een poos dralen. Staat het bovenste stuk van de grote nienduur nog niet open, dan nestelen ze zich soms even in een open raam. Later op de ochtend wordt het stil op de delle. Om de zoveel tijd wordt die stilte zacht onderbroken door voerende ouderparen die aan- en afvliegen. In sommige nesten groeien de jongen van het tweede broedsel al flink, in andere nesten zit nog een vrouwtje te broeden. Over enkele weken al moet het complete gezelschap zich opmaken voor de grote terugreis.