Op een oude bezem

Eén van de te vroege jonge boerenzwaluwen, die ik gisteren (27 juli) uitvoerig beschreef, is dood, zag ik gisteravond laat. De andere was ik laat gisteravond en vanmorgen kwijt. Heeft dit jong zich ergens in doodsangst verstopt? vroeg ik me af. Of hoorde ik ergens een smekend piepje? Rond kwart over acht onthulde een van de ouders het geheim. Het nog levende jong zat in het bezem- en klompenhokje op de deel op een oude bezem van berkenhout. En werd hier gevoerd.

Hoever gaat hulp?

Wie of wat laat jonge boerenzwaluwen vroegtijdig hun nest verlaten? Honger (gebrek aan voedsel bij kouder weer en regen?), overmoed, problemen ouders? Ook gisteren verlieten twee jongen op eigen initiatief of gedwongen te vroeg hun nest. Jongen van het tweede broedsel van het derde paar in boerderij Stokkink. Ze bleven de gehele dag op de grond zitten, vlogen direct weer van een tafeltennistafel waar ik ze op zette. Meer konden ze niet. Vannacht zag ik bij thuiskomst dat ze op een warm matje zaten, waar ook herdershond Raisa vaak op ligt. Veiligheidshalve heb ik het duo, dat zich met de klauwtjes vastklemde aan de mat en om mijn vingers en krijste, op een tafeltje gezet, waar een kleedje (ook warm) overheen ligt. Daar zaten ze vanmorgen nog, dicht bij elkaar.

En de ouders voeden het 'domme' tweetal gelukkig nog!!! Maar hoe ver moet een mens gaan in hulp aan deze 'wilde' vogels?

Twee andere uitgevlogen jongen (foto onder), die maandag ook even de grond op zochten, zitten nu heerlijk samen op ene draadje in de boerderij.

Weer een beetje dom

Zon na een dag regen (of gebrek aan voedsel?) heeft jongen van het tweede broedsel van het tweede paar dit jaar in boerderij Stokkink er toe verleid hun nest te verlaten. Waarschijnlijk een beetje te vroeg. En een beetje dom. Vliegen kunnen ze nog amper. En ze gaan tot schrik van hun ouders op de vloer van de delle zitten. Eén jong zit omringd door de ouders, die dit kind hier ook voeren, op de stenen en even later op het onderste stuk van de grote achterdeur. Een ander jong heeft zich verscholen in een holte, in het lemen gedeelte van de delle en wordt niet meer gevoerd. Een uur later zie ik dat het dood is. Ik zal het zo begraven. Zouden we nog katten houden, dan waren deze jonge vogels al lang gevangen en opgevreten. Eén van de vier jongen zit nog in het nest en één mis ik er dus. Hebben de boerenzwaluwen door de kou van de afgelopen dagen gebrek aan voedsel gehad? vraag ik me af.

Als speld aan de balk

De boerenzwaluwen in onze boerderij zitten niet alleen op draadjes en kleerhangers, maar hangen vaak ook aan de eeuwenoude balken. Het lijkt haast of deze boerenzwaluw (foto boven) er als een speld op is aangebracht. Even hiervoor hing/zat (een pootje als steun en met de klauwtjes van het andere pootje zich stevig vasthoudend; foto onder) de vogel in een meer horizontale stand op dezelfde plek aan de balk.

Wachten met modder

Samen een nest bouwen, vergt van boerenzwaluwen vaak geduld. De nestruimte is kennelijk te beperkt voor het mannetje en het vrouwtje om er gelijktijg te werken. Af en toe krijg je als mens de indruk de partner ook wel eens onnodig lang aan het lijntje (op een draadje) wordt gehouden, met een bek vol modder. Maar misschien hebben we wel te veel haast. Een klus met het wegwerken van modder of een sprietje halverwege afbreken is natuurlijk ook niet handig. De boerenzwaluwen zelf horen we hier niet over. Ze bouwen en kwetteren vrolijk (of minder vrolijk) verder.

Jongen hogerop

Bij het oudste nest in boerderij Stokkink, dat al dateert van de jaren vijftig, en wellicht nog ouder is, zoeken jonge boerenzwaluwen het hogerop. Ze werden in het rechter gedeelte van dit dubbele nest geboren, maar zijn naar het hoger gelegen linker gedeelte gekropen. Dit is het oorspronkelijke nest. De jongen zijn het tweede broedsel van het tweede paar boerenzwaluwen van dit seizoen. Misschien hebben ze in het dit jaar nog niet bewoonde oude nest ook minder last van parasieten dan in het voor hen gebouwde wiegje. In elk geval hebben ze een nog beter uitzicht, mede door een aanzienlijk hogere rand. Van het zebrastreepje bij een van de jongen, waarover ik deze week berichtte, is inmiddels amper meer iets te zien.

Zeer nauwkeurig

Zeer nauwkeurig en van alle kanten werkt het tiende paar boerenzwaluwen in boerderij Stokkink aan het nest voor het tweede broedsel. Ruim een week zijn beide vogels al bezig. Ze verwerken veel modder en wringen zich soms in vreemde bochten om die aan de eeuwenoude balk te smeren. Vaak duiken ze ook even naar de lemen vloer van de delle om sprietjes, die zij of soortgenoten hebben laten vallen, weer op te pakken met hun bekje.Vervolgens drukken ze die met hun snavel in de modder van hun nest, dat een prachtig kunstwerk begint te worden.

Zebra onder jongen?

Hebben we een zebra-achtige boerenzwaluw onder de jongen? Het lijkt erop in het nest voor het tweede broedsel van het tweede paar in boerderij Stokkink. Dat is een van de leuke kanten aan het maken van foto’s van deze vogels. Zo neem je vaak veel meer waar. Gisteren zag ik dus een jong met een verticale streep over de borst. De komende dagen ga ik er nog beter naar kijken. Onder het nest van het derde paar van dit jaar lag een dood jong (foto onder). Het zag er verder goed uit. Toch voedselgebrek, problemen onder de ouders, of gewoon uit het nest gevallen?

Fluiten bij bouw

Het lijkt erop dat het tiende paar in boerderij Stokkink fluitend naar een nieuw nest gaat voor het broedsel, maar dat is schijn. Zie ook foto hieronder. Met flitslicht gemaakt, vanavond. Er is weer hard gewerkt, blijkt ook uit de berichten van de afgelopen dagen op dit blog.

Druk met sprieten

Boerenzwaluwen laten bij de bouw van hun nest ook veel materiaal vallen. Jammer die sprietjes gras en hooi op de vloer van de delle, op zo'n korte afstand van het nest, onbenut te laten liggen, dachten het vrouwtje en mannetje van het tiende paar (zie foto boven). Sinds eind vorige week werken ze druk aan een nieuw nest voor hun tweede broedsel. Af en toe gebruiken ze geen sprietjes, maar lange sprieten, die slechts met veel moeite zijn te verwerken (foto onder).

Hij en zij werken door

Het tiende paar boerenzwaluwen in boerderij Stokkink werkt ook op zondag door aan het nest voor het tweede broedsel. Zie ook bericht van vrijdag 15 juli op dit blog. Hij heeft net materiaal aangebracht, zij wacht met een sprietje in haar bek op haar beurt.

Nieuw nest 10e paar

Het tiende paar boerenzwaluwen in boerderij Stokkink, dat nog maar één jong heeft grootgebracht, 'timmert' voor zijn tweede broedsel een nieuw nest. Op een eens zeer populaire plek, aan de tweede balk vanaf de nienduur (grote achterdeur) gezien. Begin juli, bij het uitvliegen van het enige jong, verkenden beide ouders deze plek al, zoals te zien op de foto hieronder. Het oude nest hier hebben we verwijderd, nadat winterkoninkjes in voorgaande jaren het zwaluwennest grondig hadden verbouwd en er niet terugkeerden na het uitvliegen van hun jongen. Aan de balk zijn nog restanten te zien en het achtergebleven plankje vormt een stevig fundament. Op deze plek nestelde jaren achtereen meestal het eerste paar. De korte aanvliegroute was hiervoor kennelijk aantrekkelijk. Anderzijds zorgde de afstand die er toch nog was tot de nienduur voor een veilig gevoel.

40 jongen uitgevlogen

Het jaar van de boerenzwaluw is bij boerderij Stokkink een goed jaar: precies 40 jongen zijn inmiddels uitgevlogen, van het eerste broedsel. Gisteren verlieten jongen van het negende paar voor het eerst hun nest. Eén jong koos in navolging de ouders voor een kleerhanger als zitplek. Zes jongen vlogen uit het eerste nest, vijf uit het tweede, vier uit het derde en vierde, vijf uit het vijfde, vier uit het zesde en zevende (vijfde vogel uit dit nest lag er dood onder; ook een vijfde vogel uit 4e of 6e viel uit het nest, verdween daarna), drie uit het achtste, vier uit het negende en één jong vloog uit het tiende nest. Jongen uit elfde nest zijn met de ouders spoorloos verdwenen.

Lange staart helpt niet

Staartveren maken bij boerenzwaluwen de man. Desondanks zit in boerderij Stokkink het mannetje met de misschien wel langste staartveren alleen. In het voorjaar vormde hij wel een paar, het zevende. Dat kreeg vijf jongen; één hiervan lag er later dood onder het nest, vier vlogen er uit. Wat er met het vrouwtje is gebeurd, is niet duidelijk. Verongelukt, of andere partner? Het mannetje zit nu al enkele dagen eenzaam druk te kwetteren op zijn vaste hangplek, terwijl bekend is dat mannetjes met lange staartveren meer succes hebben bij vrouwtjes. Die lengte is overigens een nadeel bij het vliegen en levert meer risico op gepakt te worden door een roofvogel.

Niet minder jongen

Zes jongen eerste paar boerenzwaluwen in boerderij Stokkink, vijf jongen in een aantal nesten daarna en ook vier, drie jongen achtste paar, maar één jong uitgevlogen bij tiende paar en elfde paar met jongen spoorloos verdwenen. Een duidelijk afnemende reeks. Gebrek aan voedsel? Laatkomers minder vruchtbaar?Bovendien zag ik in het nest van het negende paar, aan de donkere kant van een balk, die slechts even oplicht als zonnestralen vroeg 's morgens weerkaatsen op een muur, nooit meer dan twee jongen. Ook niet bij flitslicht. Tot vanmorgen flitslicht even de duisternis doorbrak. Nu blijken er toch vier jongen te zijn en die zullen snel hun veilige nest verlaten om de deel op te vliegen en naar buiten.

Zorgen om één jong

Het tiende paar boerenzwaluwen in boerderij Stokkink heeft waarschijnlijk maar één jong grootgebracht, maar toont zich minstens even bezorgd als de paren met vier of meer jongen. Het paar, dat rond 18 mei arriveerde, nestelde zich boven op een zoldertje, boven het 't huuske (voormalige wc, achterop de deel). Ze waren angstig als een mens maar iets te dicht in de buurt kwam. Ze vlogen zo vaak naar hun nest, dat ik niet ontkwam aan de conclusie: er zijn jongen. Gisteren zag ik met een lange lens dat het nest leeg was en dat de rand was afgebroken. Even later ontdekte ik op het zoldertje één jong. Dat is kennelijk vandaag verder gevlogen. Het ging buiten onder een stalraam zitten. Ansgtig vlogen de ouders hier voor de jonge vogel heen en weer. Ze vonden het er niet veilig. De jonge zwaluw moest snel naar een andere plek vliegen.

Verstopt bij het slop

Boerenzwaluwen kunnen zich goed verstoppen. Aan de donkere kant bijvoorbeeld van de eeuwenoude dikke balken op de delle, waar nooit zonlicht (via nienduur en raampjes) door kan dringen. Deze boerenzwaluw, die ik alleen door op een stoel te gaan staan en te flitsen als een donker streepje op een foto vast kon leggen, broedt op een nest aan de rand van het slop, het grote zoldergat. Het vrouwtje van het vierde paar in boerderij Stokkink. Haar eerste jongen vlogen op 5 juni uit. Hun nest bevond zich aan de wel door de zon af en toe verlichte zijde van het slop, schuin tegenover het nest voor het tweede broedsel. Alleen de vaste hangplek van het mannetje, op een draad, tussen de twee nesten, is behouden en verraadt waar het vernieuwde nest nu zit. Vogelpoep van voorgaande jaren aan de balk bewijst dat zich hier vaker boerenzwaluwen hebben verscholen.

Opeens weg, raadsel

Het elfde paar (foto hierboven van mannetje; ook te bewonderen in zomerexpositie op internet) boerenzwaluwen in boerderij Stokkink is op raadselachtige wijze plotseling verdwenen. En van net geboren jongen, waarover op 30 juni op dit blog werd bericht, is ook geen spoor meer te beken. Op de laatste dagen van juni lager er eierschalen onder het goed zichtbare nest en de ouders wekten de indruk druk bezig te zijn met hun jongen. Begin deze week is echter alles verdwenen. Vanmorgen even het nest geïnspecteerd. Lag vol donsveren, maar daarop geen (dode) jongen of eieren. Jongen worden wel eens aan hun lot overgelaten of uit het nest gegooid als een van de ouders verongelukt, of oversteekt naar een nieuwe partner. Hiervan is niets te merken geweest. Ook niet van een roofdier, of roofvogel. Zeer vreemd.

Brutale indringer

Boerenzwaluwen hebben hun eigen zit-, hang- en broedplek in de boerderij. Indringers en jongen van andere paren, die er onwetend even in terecht komen, verjagen ze. Vanmorgen verdreef een mannetje nog een concurrent die te dicht bij zijn eerste nest kwam, terwijl hij zelf al lang naast een ander nest zit, bij de eieren van het tweede broedsel, waar zijn vrouwtje een groot deel van de dag op doorbrengt. Maar soms is een indringer, die nog geen partner heeft weten te vinden, zeer brutaal. Zoals vorige week. Een agressief mannetje ging pardoes tussen het vijfde paar van 2011 in boerderij Stokkink hangen (foto), aan een eeuwenoude balk. Tussen het mannetje op een spijker en het vrouwtje in het 'ruwe' nest voor het tweede broedsel. Voor de indringer zonder succes. Ik heb hem hier ook niet teruggezien. Of wilde hij alleen indruk maken, of louter plagen?

Profijt van slootje

Toch nog weer twee emmers vol water in de moddersloot gegooid vanmorgen, net als bij de vernieuwing van het slootje begin april (foto). In het droge voorjaar van boerenzwaluwenjaar 2011 hebben de vogels hier enorm van geprofiteerd. Het recordaantal van elf paren in boerderij Stokkink heeft hier zeker mee te maken. En twee paren zijn op dit moment druk bezig met renovatie van nesten voor het tweede broedsel van dit seizoen.

Ruw nest laat voltooid

Het vijfde paar van de boerenzwaluw in boerderij Stokkink heeft alsnog zijn 'ruwe' nest, met veel lange grassprieten, voltooid. Voor zijn tweede broedsel. Op 9 juni vlogen de vijf jongen van het eerste broedsel uit. Die zijn grootgebracht in een gerenoveerd nest van overwegend modder, dat is te zien schuin boven het mannetje dat rechts zit, op een spijker in de eeuwenoude balk. Het paar werkte dit voorjaar eerst hard aan het ruwe nest (links), maar stapte halverwege de eerste rit snel over op renovatie van een naburig nest. Voor het tweede broedsel blijft het dicht in de buurt. Het veel ruwere nest is hiervoor voltooid. Lange sprieten hangen eronder. Veel materiaal viel ook op de grond, tot genoegen van een paar aan de andere (donkere)kant van de dikke balk, dat het vaak snel in de bek nam en toevoegde aan zijn tweede nest.

Gebroken staartveer

De boerenzwaluw heeft van alle Nederlandse zwaluwen de mooiste zwaluwstaart. Met hun lange staartveren maken mannetjes indruk op vrouwtjes, die zelf iets kortere exemplaren hebben. Helaas is bij één mannetje in boerderij Stokkink zo'n lange staartveer gebroken, terwijl de andere staartveer ook lijkt te zijn beschadigd (foto boven). Een boerenzwaluw benut die lange veren ook om op te steunen bij het voeren van de jongen. Op de foto onder is te zien hoe een zich nog bewegende ouder de veren als een vork even in een eeuwenoude balk prikt.