Elfde paar aan de wieg

Het elfde paar boerenzwaluwen (foto) in boerderij Stokkink heeft het druk vandaag. Onder het nest van dit tweetal liggen eierschalen. De jongen zijn uit het ei gekropen. Alle paren van dit jaar hebben nu jongen. Bijna de helft van de paren is inmiddels al verhuisd naar een ander nest, voor het tweede broedsel.

Glas vol eierschalen

Naast de tv in de 'grote kökk'n' (woonkamer) van Stokkink staat een glas vol met eierschalen van de boerenzwaluwen. Het staat er al een aantal jaren en raakt steeds voller. Dit stilleven herinnert tot diep in de winter aan onze geliefde zomergasten. Eierdoppen onder, of in de omgeving van een nest, verklappen dat boerenzwaluwen zijn geboren. Elke keer weer een wonder. Daar staan we graag even bij stil door voorzichtig de gebroken eierschalen op te rapen en bovenop die van voorgaande jaren in het glas te deponeren. En ze te bewaren.

Dezelfde hangplek

Ouders en jongen van boerenzwaluwen kiezen vaak dezelfde hangplek. Zo blijkt ook uit de foto's bij dit stukje van een opvallende plek (foto ouders op 14 juni, jongen 27 juni). Dat jongen hun ouders volgen, is begrijpelijk. De vaste zitplekken liggen meestal gunstig ten opzichte van het nest. Vaak is er ook weinig keuze. Op andere plekken gaan zitten, brengt jongen direct in conflict met andere ouderparen.

Zwaluwenhemel

Warm weer. Blauwe lucht. Boerenzwaluwen aan de hemel. Zitten ook op het door de zon verwarmde dak van de 'olle schöppe' en scheren rond deze oude schuur bij Stokkink. Gisteren, zondag 26 juni, was het al zo warm dat ook de gierzwaluwen, waarvan ik niet weet waar ze nestelen in Gelselaar of elders, zich tegen de avond weer tussen en boven de boerenzwaluwen vertoonden. Deed me denken aan tafereel aan paar jaar geleden boven het koolzaad bij Stokkink, waar ik een gedicht over schreef (zie onderaan dit blog: Stad en land). Dit jaar staat bij onze boerderij geen koolzaad, maar tarwe. Elders in Gelselaar zag ik boven percelen koolzaad vanmorgen al weer gierzwaluwen vliegen. Daar hebben ze vast een goede reden voor.

Net kleine aapjes

"Het zijn net kleine aapjes", zegt de hoofdbewoonster van Stokkink bij het zien van de drie jongen van het achtste paar boerenzwaluwen van dit jaar. Ze zijn 25 juni uitgevlogen en zitten op de vaste hangplek van hun ouders, op een deurtje van de 'hiele'.

Nog vier en verrassing

Het viertal jongen van het zevende paar boerenzwaluwen in 2011 leeft nog. Ze zitten (foto) zaterdag 25 juni dicht bijeen op een draadje. Deze jongen waren twee dagen geleden nog een beetje dom, gingen na het uitvliegen op de grond zitten, net voor de drempel van de grote nienduur. Ook de vier jongen van het zesde paar zitten niet ver van elkaar, op schuine plankjes op de deel. Tegen het eind van de middag dient zich een verrassing aan: de jongen van het achtste nest zijn uitgevlogen. Hun nest zit voor op de deel, aan de achterzijde van een grote balk en is hierdoor bijna altijd aan het oog onttrokken. Drie jongen blijkt dit paar te hebben grootgebracht. Ze zitten op de hangplek van hun ouders, op een deurtje van de 'hiele'.

Jongen: beetje dom

Deze drie jonge boerenzwaluwen, van het zevende paar in 2011, zijn een beetje dom. Net als de vier van van het zesde paar vlogen ze vanmorgen uit (een voorloper van het 6e paar verliet gisteren al het nest). Maar ze kunnen nog niet zo goed vliegen. Ze gingen net buiten direct voor de drempel van de grote achterdeur zitten. Zouden we katten houden, dan waren de jonge vogels direct gepakt en opgegeten. De ouders bekommerenden zich gelukig nog wel de gehele dag om het viertal (één zat nog binnen). De jongen van het zesde nest bleven op de delle, vonden een hangplek op schuine planken en later op een draad.

Dood onder het nest

Op de langste dag van 2011 lag in boerderij Stokkink een jonge boerenzwaluw dood (oorzaak onbekend) onder het nest. Dit nest van het hard werkende zevende paar dit jaar kampt met problemen. Vrijdag 17 juni viel er al één van de vijf jongen uit. Met succes is die weer teruggeplaatst. Vandaag, 22 juni, vloog één van de vier overgeblevenen er te vroeg uit. De jonge vogel ging tot schrik van zijn ouders op de vloer zitten en kon nog niet vliegen. Ook deze te vroege vogel hebben we teruggeplaatst. Heerlijk zaten de jongen even later weer met z'n vieren dicht bij elkaar.

Parasiet plaagt zwaluw

De vereninspectie van boerenzwaluwen tijdens rustmomenten (zie ook filmpje via dit blog) leert hoeveel hinder ze hebben van parasieten. Ook de jongen laten blijken vaak dat ze er last van hebben. "Het is merkwaardig dat zwaluwen die dagelijks duizenden insecten eten, zelf zo sterk door ectoparasieten zoals mijten, vlooien, luizen en luisvliegen geplaagd worden. Boerenzwaluwen worden tijdens hun leven vooral geplaagd door de tropische hoendermijt Ornithonyssus bursa die zowel op zwaluwen zelf als in hun nest leeft", schrijft Jenny De Laet in haar boek Zwaluwen, dapper, frivool en bedreigd.

Poep op lemen vloer

Kunst..., of vogelpoep? De vloer van Stokkink's delle bestaat nog voor een deel uit leem. Ook daar valt in de zomer poep op van de boerenzwaluwen. Onder nestplekken, maar ook onder de hangplaatsen, waaronder draadjes die eens werden gespannen om met netten tafeltennisballetjes uit de koeienstal te weren. De delle is maandag 20 juni tussentijds weer een keer aangeveegd en geschrobd. Zo verdween ook dit 'kunstwerk'.

Bewaker van zwaluw

Niet alle huisdieren gaan goed samen met boerenzwaluwen. Maar deze zomergast in boerderij Stokkink heeft geluk. Katten wonen hier al in geen jaren meer. En de Duitse herder Raisa is een goede waakhond, maar doet geen vogel kwaad. Tegen het aanbreken van een nieuwe dag zingen de boerenzwaluwen een paar uur, ook voor haar, lijkt het. En als ze op de delle sprietjes hooi zoeken, kijkt ze goedmoedig toe.

Stille verwijzing

Dit stilleven verwijst naar het wonder van een nest boerenzwaluwen, de jongen van het negende paar op Stokkink die zondag 19 juni 2011 uit hun beschermende eierschaal kropen.

Bewijs ligt op de vloer

Het bewijs ligt op de vloer van de delle, op beton, op eeuwenoude leem en tussen stenen: lege eiderdoppen van de boerenzwaluw. Het negende paar (dat van de kleerhanger, zie links) op Stokkink heeft ook jongen. Het paar deed 15 mei (zie andere foto links) nog een poging een nest te metselen tegen een oude plank van de 'hiele', maar stapte over op het bouwen van een nieuw nest op een bijna altijd donkere plek boven de waterleiding langs een oude balk. Op geringe afstand zit boven deze leiding van kunststof - de zwaluw is inderdaad een cultuurvolger - al een nest met jongen en aan het andere eind van de balk, ook op de waterleiding, bouwt het tweede paar van dit jaar voor zijn tweede broedsel een nest. Eveneens bijna altijd in het donker. Alleen als in de ochtend de laagstaande zon weerkaatst op een dellemuur is het er licht. En 's avonds als het kunstlicht aan is.

Beter in vliegen

Niet geschapen om hard te lopen, maar om snel te vliegen. Dat is goed te zien aan deze boerenzwaluw op de delle van boerderij Stokkink. Moeizaam waggelen dit jaar boerenzwaluwen vaak over een stukje beton, eeuwenoud leem, of oude stenen van de delle. Op zoek naar sprietjes gras/hooi (ook onder bouwwerken van naaste buren) voor hun nest. Deze speurtocht is hier zonder gevaar. Al jaren houden we geen katten. En herdershond Raisa laat de vogels met rust. 

Weinig ruimte in nest

Warm, maar benauwd, zo'n zwaluwennest. Sommige jonge boerenzwaluwen beschikken over weinig ruimte. En deze jongen, van het zesde paar in boerderij Stokkink, moeten zich zo zeker nog een paar dagen behelpen, zijn nog niet toe aan uitvliegen.

Profijt van anderen

Boerenzwaluwen zijn slim. Bij de bouw of aanpassing van een nest valt ook veel materiaal op de grond. Ook bij andere paren. Als je zelf een nest in de buurt bouwt, kun je daar veel profijt van hebben, zoals de vogel op de foto. Die benut met name alle gevallen hooisprietjes van andere nestbouwers optimaal.

Uit nest gevallen

Een van de jongen van het zevende nest in 2011 op Stokkink is gisteren uit het nest gevallen. Meestal een teken van grote problemen rond een ouderpaar: een ouder verongelukt (de overgeblevene zoekt snel contact met een andere boerenzwaluw en daarop worden soms jongen uit nest gegooid), of relatieplemen tussen boerenzwaluwen. Terugplaatsen heeft vaak dan ook geen zin. Toch maar gedaan. Gelukkig worden alle jongen vandaag nog gevoerd en ligt er geen jonge vogel onder het nest.

Kleine pauze ouders

Vele uren zijn boerenzwaluwen rond de langste dag in actie om insecten te vangen en hun jongen te voeren. Af en toe pauzeren ze even, alleen of samen.

Vreemde hangplek

Het grote aantal boerenzwaluwen dit jaar in boerderij Stokkink leidt tot vreemde hangplekken. Kozen de vogels in het verleden veelal voor een draadje of plankje, in 2011 waren ook al paartjes te zien op een kleerhanger en op een oude fiets. Deze week koos een volwassen vogel, die kennelijk nog op zoek is naar een partner, voor het hangen aan plukken oud hooi, dat tussen eiken zolderplanken doorsteekt. Vlak daarachter kijkt een van de ouders van vorige week uitgevlogen jongen argwanend toe. De vogel lijkt een nog niet voltooid nest, waaraan dit voorjaar eerst driftig werd 'getimmerd', te willen benutten voor het tweede broedsel. Rechts hiervan aan de balk het nest waarin zijn/haar eerste jongen opgroeiden.

Bij het oudste nest

Bij het oudste nest in boerderij Stokkink, dat dit jaar nog slechts diende als hangplek en vorig jaar ook niet in gebruik was, wordt weer 'getimmerd'. Een paartje boerenzwaluwen, waarvan de jongen een week geleden hun nest elders op de deel verlieten, werkt hier aan het opknappen van een nest voor het tweede broedsel. Niet in het oudste nest, waar vader Heideman in de jaren vijftig een plankje onder timmerde ter versteviging, maar rechts ernaast. De zwaluw rechts, blijkt op de foto, draagt een ringetje aan een pootje. De vogel moet elders geringd zijn, want dit is op Stokkink nog niet gebeurd.

Nog dicht bij elkaar

Deze jonge boerenzwaluwen in boerderij Stokkink hebben maandag 6 juni al hun nest verlaten. 's Nachts zitten deze jongen van het vierde paar in 2011 echter nog graag dicht bij elkaar op een plankje.

Vijf jongen in 6e nest

Ook in het zesde nest boerenzwaluwen op Stokkink in 2011 zitten vijf jongen, zag ik vandaag. Dichtbij houdt een van de ouders vanaf een draadje de wacht. De boerenzwaluw op de voorgrond hoort bij een ander nest.

vijf jongen uit 5e nest

De vijf jongen van het vijfde nest van de boerenzwaluw dit jaar in boerderij Stokkink zijn vanmorgen uitgevlogen. Een groot deel van de dag zitten ze samen op een oude, houten eg.

Record: elf paren

Een elfde paar (foto) boerenzwaluwen nestelt zich in zwaluwenboerderij Stokkink. Een absoluut record in het jaar van de boerenzwaluw. Met negen paren waren 2009 en 2010 ook al recordjaren. In de jaren negentig en aan het begin van deze eeuw telde Stokkink meestal maar twee of hooguit drie paren. In 2006 waren het er nog drie. In 2007 steeg het aantal tot vijf, dankzij het eerste modderslootje. Enige onrust soms 's avonds en ruzies met het eerste paar over een nest waren aanwijzingen dat zich een nieuw paar aandiende. Het duo bouwde gisteren een bestaand nest op, terwijl het eerste paar, dat al zes jongen groot bracht in 2011, voor het tweede broedsel een ander oud nest opknapt.

Vierde nest vliegt uit

Het vierde nest van de boerenzwaluwen in 2011 op Stokkink is amper zichtbaar bij daglicht. Er zaten vier  jongen in. Die hebben vandaag hun nest, in het hoekje (links) achter een dikke balk, verlaten, zie ik bij thuiskomst. Ze kropen veilig, tussen hun ouders, over dikke latten waar elektricitskabels onder door lopen. Of ze al echt gevlogen hebben, weet ik niet.

Derde nest vliegt uit

De vier jongen van het derde nest boerenzwaluwen in 2011 in boerderij Stokkink zijn rond de middag op zondag 5 juni even uitgevlogen en kozen een schuine plank (foto) als eerste landingsplek. Hemelvaartsdag zaten ze al te popelen op de rand van hun nest. Een foto hiervan prijkte vrijdag 3 juni op dit blog.

Vijf jongen 2e nest

Vijf jongen uit het tweede nest boerenzwaluwen in boerderij Stokkink zitten verscholen op een stokje achter een eeuwenoude balk. Ze zijn Hemelvaartsdag en vrijdag 3 juni uitgevlogen. Het ouderpaar van het op 29 mei uitgevlogen eerste nest kiest ondertussen een oud nest voor zijn tweede legsel.

Jongen popelen

Jonge boerenzwaluwen in boerderij Stokkink popelen om uit te vliegen. Hemelvaartsdag en vandaag verlieten van een tweede nest de jongen even hun veilige leefruimte. Aanvankelijk vonden de ouders van een van de jongen dit kennelijk niet. Met harde hand (pootjes met scherpe nagels) dwongen ze hun kind terug te keren. Althans daar leek hun ingreep op. In een een derde nest (foto) hangen jongen over de rand. In het zesde nest zijn gisteren jongen uit het ei gekropen.

Maar even zonlicht

Ook op de delle van zwaluwenboerderij Stokkink zitten veel nesten op donkere plekken, waar de boerenzwaluwen een groot deel van de dag bijna of soms zelfs helemaal niet zijn te zien. Sommige plekken, aan de achterzijde van eeuwenoude balken, worden in de vroege ochtend alleen door weerkaatsing van licht even goed zichtbaar. Ondanks alle elektriciteitskabels in de buurt wordt een nest in de hoek van de delle (foto) ook slechts in de vroege ochtend door de zon in het licht gezet. En alleen met flitslicht is er op datzelfde moment vast te leggen hoe de al bijna volwassen jongen worden gevoerd.