Negen paren op delle

Als op een dag boerenzwaluwen opduiken op vreemde plekken en af en toe een enorme strijd losbreekt tussen een flink aantal volwassen vogels op de delle weet je vrijwel zeker dat een nieuweling is gearriveerd, of dat zich een nieuw paar vormt, dat op zoek is naar nestgelegenheid. Zo denk ik dat zich op de laatste dag van mei een negende paar zwaluwen heeft gevormd op Stokkink.

Niet vies van poep

Boerenzwaluwen zijn niet vies van poep. Vaak legde ik op foto's vast hoe ze met de poep van hun nog kleine jongen naar buiten vliegen. Bij nog maar pas uit het ei gekropen jongen slikken de ouders, die altijd zeer druk zijn met het schoonhouden van het nest, poep van jongen ook door. Zijn de jongen groter dan poepen ze zelf over de rand van hun nest. 

Teken van nieuw leven

Eierschalen van boerenzwaluwen vormen slechts het omhulsel van het wonder van nieuwe leven, op de ‘delle’ van Stokkink.  Desondanks voor mij een schitterend teken. De oude lemen vloer en stenen in het achterhuis en aan weerskanten van de ‘nienduur’ (grote achterdeur) lagen bezaaid vanmorgen met gebroken eierschalen. In twee nesten kropen in de vroege ochtend jongen uit het ei. Vorige week was hier ook al zulk heugelijk nieuws. Omdat ik graag schilder met foto’s heb ik de eierschalen verzameld en even op een eeuwenoude schampsteen bij de nienduur gelegd. Een stilleven om bij na te blijven genieten. Een eeuw geleden zat mijn moeder op die Bentheimer steen om het in- en uitvliegen van deze geliefde zomergasten gade te slaan.

Vier van de vijf vliegen

Vier van de vijf jonge boerenzwaluwen op Stokkink, die op 6 mei uit het ei kropen, waagden vanmorgen de sprong, vlogen even naar een balkje op een paar meter van hun veilige en tot dan krappe nest. Eén van de jongen bleef nog achter, maar voelde zich hier ondanks de nu veel grotere leefruimte niet geheel op het gemak. 

Kampioen hergebruik

Boerenzwaluwen zaaien niet en maaien niet, maar beseffen beter dan veel mensen wat de waarde is van hergebruik. De ‘delle’ van Stokkink ligt momenteel bezaaid met donsveertjes van andere vogels, vooral veel witte. Hiermee proberen de volwassen vogels hun eieren in het nest warm te houden en aansluitend hun jongen. Die veertjes zijn zo licht dat ze door luchtwervelingen van de vliegende ouders vaak weer wegwaaien. Die proberen deze soms nog voordat ze de lemen vloer bereiken terug te vangen. Vertederend is het te zien, hoe zwaluwen hun aanvankelijk nog kale jongen af en toe toedekken met veertjes.

Keuze voor nesthol

Vaak is gedrag van boerenzwaluwen voorspelbaar, maar ze verrassen me soms ook. Het achtste paar dit jaar op Stokkink leek een nest te gaan bouwen op een plankje op het onderschoer en peuterde hiervoor op het geringe afstand sprietjes zeer oud hooi weg uit een gaatje tussen zolderplanken. Vanmorgen bleek echter dat ze voor een nest juist druk bezig zijn in dat holletje. In zo'n holletje ernaast is links nog het nest te zien van een winterkoninkje, dat hier in een vorig jaar jongen had. Het nesthol van de zwaluwen is zo klein dat ze moeite moeten doen als ze er in willen kruipen. Geduldig wacht op het plankje er tegenover af en toe één van beide partners met sprietjes hooi/gras, die bijna een snor lijken te vormen. 

Uit het nest kruipen

Uitvliegen moeten we in de wereld van de boerenzwaluwen niet altijd letterlijk nemen. Soms verlaten jongen voor het eerst hun veilige nest door er uit te kruipen, een klein stukje langs een eeuwenoude balk in het achterhuis van boerderij Stokkink. Zoals vanmorgen jongen, die op maandag 6 mei uit het ei zijn gekropen, 19 dagen geleden. Ze worden door hun ouderpaar nog zeer goed gevoerd. Het mannetje en het vrouwtje vliegen af en aan, moeten elkaar soms snel afwisselen bij het nest van hun vijf jongen, die popelen om te gaan vliegen. Gespannen volgen de ouders af en toe de vliegoefeningen van hun kroost.

Duurzame zwaluwen

Over duurzaamheid gesproken. Doe als de boerenzwaluwen! Die zijn niet van de wegwerpmaatschappij. Vanaf de schemerachtige ‘delle’ (achterhuis) van Stokkink zie ik vanmorgen hoe ze onder het ‘onderschoer’, het overkapte gedeelte bij de ‘nienduur’ (de grote achterdeur), sprietjes hooi tussen de kieren van de dwarsbalkjes van de zolder weghalen voor het nest dat ze willen bouwen op een plankje. Het pas gevormde achtste paar verblijft hier, het winterkoninkje nestelt hier ook vaak (zie gaatje links). Dat hooi ligt hier zeker meer dan een halve eeuw en waarschijnlijk veel langer, vormt isolatiemateriaal voor gure tijden. Van  de vogels kan een mens veel leren. Als je niet alles weggooit, heb je minder behoefte aan voortdurend nieuwe spullen en hoef je die op hun beurt ook niet voortdurend te vervangen.

Toch achtste paar

Een week geleden (16 mei) signaleerde ik dat een achtste paar boerenzwaluwen was gevormd op Stokkink. Daarna werd het snel stil rond het onderschoer, waar het het tweetal een plek had gevonden. Veel drukte zag ik wel elders in en rond de boerderij, wat deed vermoeden dat er toch nog een alleenstaand mannetje was. Maar gisteren en vandaag was er weer sprake van een innig paar. Hoewel nog niet duidelijk is waar ze hun nest bouwen, zag ik al wel een van beide vogels met een sprietje in de bek en ook een vogel in een kleine holte, waar kennelijk ook de nacht is doorgebracht. Uit het zicht van bijvoorbeeld een uil, die hier 's nachts is te horen.

Eerste vliegoefeningen

Gadeslagen door vier zusjes/broertjes maakte vanmorgen een van de oudste jonge boerenzwaluwen, die zeventien dagen geleden uit het ei kropen, eerste vliegoefeningen aan de rand van het nest aan een oude balk. Druk wordt de vijfling ondertussen nog gevoerd door het ouderpaar. 

Tweede nest jongen

Terwijl de zon nog is gehuld in grijze wolken en het nog schemert op de delle is in de vroege morgen de oude lemen vloer weer bezaaid met eierschalen van een paar boerenzwaluwen, dat een nest heeft aan het liekspier (naast het grote gat in de zolder) van boerderij Stokkink. Het tweede nest dit jaar met jongen. 17 dagen nadat met eenzelfde tafereel gewag werd gemaakt van de eerste jongen van dit jaar. Nieuw leven op de plek, die eens was verbonden met de dood. Boven de lijkbalk lagen de planken die gebruikt werden voor de doodkist. Het gebruik van het plaatsen van het lijk onder de lijkspier ging volgens H.W. Heuvel terug op het heidense geloof dat de geest van de dode via het ‘slop’ naar buiten zou kunnen. 

Twee weken oud

Twee weken oud zijn eerste jonge boerenzwaluwen  op Stokkink nu. Zouden ze over een week al uitvliegen? Normaal verlaten de jongen tussen de 18 en 21 dagen nadat uit het ei kropen voor de eerste keer hun veilige nest.

Druk met elkaar

Elke dag is wel iets bijzonders te beleven met de boerenzwaluwen op Stokkink. Deze pinksterzondag zag ik in de ochtenduren zwaluwen die buiten sprietjes zochten op straat om hun nest mee te herstellen en drie vogels die op het dak van de olde schöppe druk waren met elkaar. Kennelijk is de paarvorming nog niet volledig beklonken. Het leverde adembenemende vliegcapriolen op.