Toptafereel Stokkink

Als boerenzwaluwen neerstrijken in de top van de meer dan honderd jaar oude kastanjeboom bij Stokkink kan er iets bijzonders aan de hand zijn. Dat was het vanmiddag ook. Het zeer opmerkelijke verhaal hierover met een serie unieke foto's is morgen te lezen op dit blog.

Eenling zijn is niet fijn

Een eenling zijn in een nest van boerenzwaluwen is geen pretje, zie ik op de delle van Stokkink. Waarom een paar, waarvan op juni al het eerste nest, met vier jongen, uitvloog nu maar een jong heeft, weet ik niet. Het lijkt zo mooi: heel veel aandacht en voer van de ouders. De praktijk is veel harder. Waar een paar zwaluwen met meer jongen veel energie kwijt is om die groot te brengen, heeft dit paar ruim de tijd. Het lijkt ook te leiden tot (te) veel extra aandrang, bijvoorbeeld bij het over de rand leren poepen, waarna het jong even triomfantelijk kwekt (1e foto). Het ouderpaar lijkt er ook op uit het jong te vroeg aan te willen zetten tot uitvliegen. Eerst overlegden pa en ma druk (2e foto). Daarna vloog het vrouwtje naar haar jong, er volgde een vorm van overleg, met aansluitend een licht intimiderende houding van de kant van de ouder en een haast smekend jong hier tegenover. Zo althans komt het op een mens over. En volledig naast zit ik er met deze conclusie niet, denk ik. 

Onrust door ouderpaar

Meestal zorgen jongen van de boerenzwaluwen voor onrust, soms lokken hun ouders dit zelf uit. Wellicht ook om jongen aan het vliegen te krijgen. Tot vliegbewegingen leidde dit gistermorgen bij een nest aan een eeuwenoude balk op Stokkink in elk geval. Daarin vertoeven nog vier jongen, nadat er een vorige week dood onder het nest lag.

Nest inderdaad leeg

Op 17 juni vlogen jonge boerenzwaluwen al uit dit nest op Stokkink. En de vier jongen van het tweede broedsel van dit paar dit jaar, in een  nest een paar meter verder aan dezelfde eeuwenoude balk, vliegen spoedig ook. Dit vrouwtje kon het niet laten gisteren nog eens een blik te werpen in haar eerste nest. Met de gedachte aan nog een broedsel, of een inspectie om volgend direct het nest terug te kunnen vinden? Of zijn dit alleen maar menselijke gedachten?

Slaapplek in jonge eik

Een jonge solitaire eik aan de rand van een perceel bij Stokkink diende boerenzwaluwen kennelijk de afgelopen nacht weer als slaaplek. Gisteravond heb ik ze hier gemist. Ik verwachtte dat ze op deze fraaie zomeravond nog laat massaal langs de geel kleurende hemel zouden strijken, maar ze waren vroeg vertrokken. Vogels, die vanmorgen vroeg tussen en rondom essen op het erf vlogen, maakten me attent op de grote groep in de boom. Ineens vloog een groot aantal zwaluwen uit de eik en even later keerden ze er geleidelijk aan weer terug, waarna dit tafereel zich nog enkele malen herhaalde, voordat de groep vertrok. Waar naartoe? Dat weet ik niet. Maar voor de terugreis naar Afrika is het nog te vroeg. Het zomerweer is nog te fraai in ons land. Ik verwacht ze de komende weken nog wel weer teug ergens in de omgeving en soms vertoeven er tientallen op draadjes in ons achterhuis, als eens op 'augustusdraden' (bovengrondse elektriciteitskabels). Alsof ze de vogels die daar verblijven alvast willen oproepen voor de grote terugreis. 

Kostelijk poepmoment

Poep van jonge boerenzwaluwen levert kostelijke momenten op. De eenling (niet bekend waarom het aantal bij het tweede broedsel van dit paar zo beperkt is) in het riante nest op de delle van Stokkink trok vanmorgen even alle aandacht, van een zorgzame ouder en van mij. Ook dit jong liet blijken in eerste instantie niet blij te zijn van een schoonmaakbeurt voor het nest. Wellicht geprikkeld hierdoor gaf het kleintje een demonstratie van zijn kunnen en poepte over de rand van het nest, gadegeslagen  door een ouder, die ook de vreugde daarna zag (1^e foto), (vlieg)oefeningen en een zeurderig bekje.

Oud nest even verlicht

Fotograferen is ook altijd spelen/werken met licht. Bij de boerenzwaluwen op een vaak donkere delle van Stokkink is dit per definitie het geval. Sommige nesten zijn vrijwel nooit goed te zien. Slechts als er indirect even daglicht op schijnt, wordt onthuld wat zich hier voordoet. Toen de zon via een gangdeurtje van het voorhuis gisteren even een plek aan de donkere zijde van een eeuwenoude balk goed verlichte (deels via weerkaatsing) voorop de delle zag ik dat een zwaluw, die al twee keer jongen grootbracht dit jaar, een oud nest inspecteerde boven een waterleiding en naar zijn partner riep. Niet zichtbaar aan de andere zijde van de balk zat ook een mannetje, dat geduldig de wacht houdt nabij een broedend vrouwtje.

Gegons klinkt nog lang

Nooit uitgekeken raak ik op de ver geopende bekjes van hongerige jonge boerenzwaluwen op de delle van Stokkink. Niet alleen de vorm en de warme kleuren trekken de aandacht, ok het tongetje. Het gegons van de jongen klinkt nog tot ver in het najaar na. Eén nest telt vijf jongen, het andere vier, nadat eind vorige week een van deze vijfling dood onder het nest kwam te liggen. 

Zie mannetjes loeren

Zie ze loeren, de mannetjes. Scherp houden zo boerenzwaluwen in de gaten wat soortgenoten op de delle van boerderij Stokkink doen. Wat de hiermee precies voor hebben, is niet altijd duidelijk. Een enkele keer volg een heftige strijd, maar meestal gebeurt er verder niks. Of is alleen al deze houding intimiderend genoeg om iets anders te voorkomen?

Leven bij liekspier

Alleen als de weerkaatsing van het zonlicht op het nest van de boerenzwaluwen bij het liekspier schijnt, wordt het voldoende verlicht om het zonder zaklantaarn te zien. Hier is een paartje druk met het voeren van zijn tweede broedsel dit jaar. Hun eerste jongen vlogen hier op 13 jun uit. Liekspier is de naam in Overiissel en Gelderland voor de plaats naast het grote gat (slop) in de zolder waardoor vroeger het hooi op de zolder van de boerderij werd gestoken. De naam liekspier houdt verband met de plaats onder dit balkengat waar eens een overledene werd opgebaard en waar na het verdwijnen van het ‘lösse hoes’ een lijkkist op de dag van de begrafenis werd opgesteld en waar afscheid genomen kon worden van een overledene. Thans gonst hier weer jong leven op de eeuwenoude balk. 

Bijna doodse stilte

Een enkele keer heerst op de delle van Stokkink, waar meestal in de zomer van de vroege ochtend tot de late avond gekwetter is te horen van boerenzwaluwen, bijna een doodse stilte. Juist op zo’n moment zag ik onder een nest, op een krant met poep van jongen, een dood zwaluwtje liggen. Doodsoorzaak onbekend. Daarna bleef het nog geruime tijd stil. Geen volwassen zwaluw liet zich zien, of horen. Alle levende jongen in de nesten zaten roerloos stil. Met hun kopjes, sommige nog vol dons, op de rand van het nest. Kennelijk hebben ze op een of andere manier een signaal gekregen, dat het een poos geen zin had uit te kijken naar voerende ouders. Waar dan de volwassen vogels verblijven, is me een raadsel. Minuten later vertoonde zich de eerste weer aan de blauwe lucht en vloog snel hierna het achterhuis weer in met een bekje vol insecten voor hongerige jongen.

Schoon en in conflict

Ook de jonge boerenzwaluwen, die al een paar weken geleden hun veilige nest op de delle van Stokkink uitvlogen en af en toe hier terugkeren, zien er prachtig uit. Net alleenstaande mannetjes scheppen ze er af en toe genoegen in langs een eeuwenoude balk te kruipen. Soms komen ze hierbij in conflict met een volwassen zwaluw, die krampachtig en intimiderend het eigen territorium, inclusief jongen (al oogt dit overdreven), verdedigt.

Voeren in avondvlucht

Op grote afstand zag deze week boven de es achter boerderij Stokkink, met de avondhemel als achtergrond, twee boerenzwaluwen in nauw contact. Vergroting van de foto’s van dit tafereel vertelt me dat een jong tijdens de vlucht werd gevoerd.

Eenling op Stokkink

In het riantste nest van boerenzwaluwen aan een eeuwenoude balk op Stokkink huist een eenling, terwijl in de meeste andere nesten meestal wel vier of vijf jongen verblijven. Vaak verkijk je je in het begin op het aantal jongen. Pas vandaag, nu het jong steeds verder over de rand kijkt, zag ik dat het er meer een was. Deze jonge vogel wordt goed verzorgd en beschikt over een dubbel nest boven een plankje, dat mijn vader al in de jaren vijftig eronder timmerde om te voorkomen, dat het eraf viel. In het nest en bij de eerste stappen heeft dit jong over een relatief gigantische ruimte de beschikking. De vier jongen van het eerste broedsel dit jaar van dit paar vlogen op 13 juni uit.